Nga Jacob Benjamin/ Në vitin 2016, Senatori konservator kanadez Thanh Hai Ngo prezantoi një m ocion që Kanadaja të marrë një “pozicion më parimor” mbi a venturizmin e Kinës në Detin e Kinës Jugore. Miratuar në prill 2018, m ocioni e Ngo ishte jo-detyrues – por propozimi i tij qendror po aktualizohet në politikë. Së pari, qeveria e Trudeau ka ndryshuar m prehtësish gatishmërinë e saj për të d ënuar drejtpërdrejt Kinën, një largim nga r etorika a përdorur që bënte thirrje të gjitha palëve t’i përmbahen ligjit ndërkombëtar. Së dyti, kalimi i Marinës Mbretërore Kanadeze (RCN) brenda ujërave dhe kalimi pranë ishujve të k ontestuar shumë, demonstrojnë një Kanada që është më e vendosur të qëndrojë përballë Kinës.
RCN ka lundruar në raste të ndryshme ngushticën e Tajvanit dhe Detin e Kinës Jugore (nën h ijen e anijeve kineze), duke sjellë z emërimin e Pekinit. Një shembull shumë i fundit erdhi në 29-30 mars, kur fregata HMCS Calgary kaloi pranë Ishujve Spratly gjatë një udhëtimi nga Brunei në Vietnam. Ndonëse Kanadaja nuk angazhohet në operacionet e lundrimit të lirë të SHBA-së (FONOPs), prania e saj detare në Detin e Kinës Jugore është padyshim më e lartë krahasuar me vitet e kaluara. Ata që e njohin mirë politikën e jashtme kanadeze e dinë gjithashtu rëndësinë e ruajtjes së një dallimi të shëndetshëm nga politika e SHBA – kështu që nuk duhet të jetë shumë e habitshme që Kanadaja po zgjedh rrugën e vet në demonstrimin e vendosmërisë kundër a venturizmit të Kinës, transmeton lexo.com.al.
Një dokument qeveritar përshkruan një lundrim të vitit 2020 nga HMCS Ottawa në Detin e Kinës Jugore si “demonstrim të mbështetjes kanadeze për partnerët dhe aleatët tanë më të ngushtë, sigurinë rajonale dhe rendin ndërkombëtar të bazuar në rregulla”. Kalimet detare në Detin e Kinës Jugore miratohen nga nivelet më prestigjioze të Global Affairs Canada dhe Departamenti i Mbrojtjes Kombëtare përpara se ato të iniciohen. Kanadaja ka rritur gjithashtu partneritetin e saj me vendet dhe institucionet rajonale që qeverisin Detin e Kinës Jugore. Në fillim të nëntorit të vitit të kaluar, Ministri i Mbrojtjes Harjit Sajjan prezantoi Konferencën e 12-të Ndërkombëtare të Detit të Kinës Jugore në Hanoi, ku ai tha: “Kanadaja k undërshton veprime të njëanshme që kanë p ërshkallëzuar t ensionet në rajon dhe kanë m inuar stabilitetin në Detin e Kinës Jugore. Ne jemi kundër k ërcënimit ose përdorimit të f orcës, rikuperimin e territoreve në shkallë të gjerë, ndërtimin e postave në entet e di skutueshme dhe përdorimi i tyre për qëllime u shtarake në det”.
Në dhjetor 2020, Sajjan mori pjesë në Takimin e Ministrave të Mbrojtjes të ASEAN Plus. Kanadaja ka atashe të mbrojtjes rezidentë në Malajzi dhe Vietnam. Kanadaja nënshkroi një Memorandum për bashkëpunimin në fushën e mbrojtjes me Vietnamin në maj 2019 dhe anijet detare kanadeze vizituan Portin Ndërkombëtar të Vietnamit Cam Ranh për herë të parë në qershor 2019. Në të kaluarën, Kryeministri i Kanadasë Justin Trudeau është k ritikuar për shmangien e çështjeve të Detit të Kinës Jugore, të tilla si në 2016 kur Trudeau u takua me Kryeministrin e Japonisë Abe Shinzo dhe theksoi publikisht iniciativat e përbashkëta humanitare me Japoninë por “a nashkaloi” Detin e Kinës Jugore kur foli për shtypin. Trudeau ishte gjithashtu i kujdesshëm për të mos identifikuar një f ajtor në m osmarrëveshjet kur foli për shtypin në Takimin e Udhëheqësve të APEC 2015 në Filipine, transmeton lexo.com.al.
Toni ka ndryshuar për Ottawa-n. Sajjan i tha komitetit special për Kinën të Dhomës së Përbashkët në prill të këtij viti se “Kanadaja k undërshton projektet e rikuperimit të territoreve dhe ndërtimin e posteve në zonat e d iskutueshme për qëllime u shtarake”. Ambasadori kanadez në Filipine Peter MacArthur deklaroi në një tweet në 24 mars se Kanadaja “k undërshton veprimet e fundit kineze në Detin e Kinës Jugore, duke përfshirë brigjet e Filipineve”. Sot, mbetet një pyetje e madhe nëse Kanadaja duhet të marrë pjesë në FONOPs të udhëhequra nga SHBA në Detin e Kinës Jugore. H eshtja e dukshme e Kanadasë ndaj FONOP-s të udhëhequra nga SHBA lidhet me s hqetësimin se Ottawa do të krijojë një p recedent për m osmarrëveshjen Kanada-SHBA mbi kalimin e Northwest Passage, një rrugë ujore e madhe përmes Arkipelagut kanadez të Arktikut që SHBA thotë se është një kanal ndërkombëtar.
Nga ana tjetër, mund të argumentohet se interesi i sovranitetit të Arktikut të Kanadasë është një faktor tërheqës në Detin e Kinës Jugore. Në mënyrë s hqetësuese, siç theksoi Ngo në letrën e tij ku merr një qëndrim: “Në vitin 2016, Organizata e Sigurisë Detare të Kinës botoi një libër udhëzues të hollësishëm të transportit në Kalimin Veriperëndimor”. Në shtator të vitit 2017, Agjencia e Lajmeve Xinhua shkroi se akullthyesi Xuelong “grumbulloi një përvojë të pasur për anijet kineze që do kalonin në Kalimin Veriperëndimor në të ardhmen”. Nëse Kina është tashmë e gatshme të lundrojë nëpër një rrugë ujore të ngushtë, që Ottawa pretendon si ujëra të brendshme kanadeze, pse duhet Kanadaja të hezitojë të lundrojë përmes një deti të hapur që pret tregti ndërkombëtare me vlerë triliona dollarë?, transmeton lexo.com.al.
Spiralja në rënie në marrëdhëniet sino-kanadeze në fusha të tjera ka qenë gjithashtu një faktor i f ortë që e shtyn Kanadanë të përfshihet më shumë në Detin e Kinës Jugore. M osmarrëveshja e vazhdueshme për Meng Wanzhou dhe n dalimi h akmarrës i dy kanadezëve po katalizon një politikë më të vendosur të qeverisë Trudeau mbi Kinën. Për më tepër, si shumë vende të tjera perëndimore, Kanadaja është p ërplasur me Kinën për “interesat e saj thelbësore”; Ottawa k undërshtoi ligjin e sigurisë kombëtare të Hong Kongut në Kombet e Bashkuara, mbështeti një lëvizje të udhëhequr nga SHBA për statusin e vëzhguesit të Tajvanit në Organizatën Botërore të Shëndetësisë dhe vazhdon të d ënojë vendosmërisht a buzimet e Kinës me Ujgurët në Xinjiang. Një studim i Global Attitudes të verës 2020 zbuloi se 36 për qind e kanadezëve kishin një pamje “disi të p afavorshme” për Kinën dhe 37 për qind një pamje “shumë të p afavorshme”. Në këto kushte, prisni që Kanadaja të vazhdojë të përfshihet në g rindjen në Detin e Kinës Jugore./TheDiplomat/Lexo.com.al/e.c.
