“Nismat si Ballkani i Hapur sinjalizojnë se diçka e rëndësishme dhe vërtet e shëndetshme po ndodh në terren: Liderët lokalë po i dalin për zot fatit të tyre dhe po tregojnë kreativitet. Kjo duhet përqafuar dhe inkurajuar”.
Kështu shkruan “Foreign Policy”, media amerikane e specializuar në çështje të politikave ndërkombëtare, mbi iniciativën e tre vendeve të Ballkanit Perëndimor që synon të forcojë integrimin ekonomik rajonal.
Autorët Benjamin Haddad dhe Damir Marusic, nga Këshilli Atlantik rekomandojnë se Bashkimi Europian duhet ta ndihmojë nismën të ketë sukses, në mënyrë që Unioni vetë të përmbushë premtimin e vjetër për hapjen ndaj vendeve të Ballkanit perëndimor. Foreign Policy vë në dukje se përballë perspektivave të zymta brenda vetë BE-së, asnjë nga themeluesit e Open Balkan nuk e sheh iniciativën e tyre si një alternativë ndaj pranimit në Union, por si një plotësues i proceseve ekzistuese, për sa kohë nisma bazohet në përpjekjen për të garantuar “katër liritë” e tregut (lëvizja e lirë e mallrave, kapitalit, shërbimeve dhe njerëzve).
“Çdo rrëfim i sinqertë për lindjen e BE -së pranon se ishte në vetvete produkt i shumë nismave dhe marrëveshjeve dypalëshe që drejtoheshin njëkohësisht, të cilat me kalimin e kohës u bashkuan në marrëveshjen që ata kanë tani. Lindja e një rendi të qëndrueshëm në Ballkanin Perëndimor ka të ngjarë të mos jetë ndryshe. Roli i Perëndimit nuk duhet të jetë inxhinierik dhe mikromenaxhues. Përkundrazi, duhet t’i trajtojë pjesmarrësit me ndershmëri në përmbushjen e premtimeve të tyre, ndërsa në të njëjtën kohë të mbajë një sy në tablonë e madhe, duke siguruar që rezultati të jetë sa më gjithëpërfshirës, funksional dhe vërtet i hapur”, shkruhet në Foreign Policy.
Teksa evidenton zhgënjimin e madh të njerëzve të Ballkanit nga premtimet e vjetra të BE-së për zgjerim dhe integrim, Foreign Policy argumenton se pse qëndrimet e tre vendeve që nuk i janë bashkuar nismës, Kosovës, Bosnje Hercegovinës e Malit të Zi, nuk janë me vend në këtë rast.
“Ndërsa emri i Ballkanit të hapur sugjeron shprehimisht një ftesë për të tjerët, mungesa e Kosovës, Bosnjës dhe Hercegovinës dhe Malit të Zi në samitin e Shkupit ishte e dukshme. Të tre palët mbeten skeptike, duke argumentuar se nisma e re kopjon zhvillimin e një Tregu të Përbashkët Rajonal, për të cilin u pajtuan të gjashtë në Sofje, Bullgari, vitin e kaluar si pjesë e Procesit të Berlinit. Ata shqetësohen se pjesëmarrja në një nismë që nuk ishte projektuar në Evropë do të ndikojë në perspektivat e tyre të pranimit, sado të largëta që të jenë. Kjo natyrisht nuk është e vërtetë. Dera e Evropës është të paktën për momentin, njësoj e mbyllur për të gjithë”, shkruan FP.
ANALIZA E PLOTË NË FOREIGN POLICY:
Ballkani nuk i beson më Bashkimit Europian
Nga Benjamin Haddad, Drejtor i Nismës për Evropën e Ardhshme në Këshillin Atlantik në Uashington dhe Damir Marusic, anëtar i lartë në Këshillin Atlantik.
Në Ballkanin Perëndimor, një rajon që është më i njohur për gjenerimin e krizave në dukje të pazgjidhshme, lajmet e mira shpesh nënvlerësohen. Më 29 korrik në Shkup, Presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiç, Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama dhe Kryeministri i Maqedonisë së Veriut Zoran Zaev mblodhën një samit për të njoftuar nismën e Ballkanit të Hapur, një iniciativë që synon të forcojë integrimin ekonomik rajonal. Të tre u zotuan të heqin kontrollet kufitare midis vendeve të tyre deri në janar 2023.
Lajmi deri më tani është pritur me inkurajim të kujdesshëm. Integrimi ekonomik rajonal është një synim fundor që të gjithë në Perëndim e mbështesin, Uashingtoni dhe Berlini të dy e thanë në deklarata të veçanta dhe çdo përpjekje për ta arritur atë është e mirëpritur. Sidoqoftë, privatisht, ka më shumë hezitim. Diplomatët evropianë pyesin veten nëse kjo përpjekje mbivendoset me përpjekjet e Bashkimit Evropian në nxitjen e dialogut dhe bashkëpunimit rajonal (i ashtuquajturi Procesi i Berlinit) ose, më keq, të krijojë një alternativë për pranimin në BE.
Në një turne rajonal në korrik që na çoi në Maqedoninë e Veriut, Serbi dhe Shqipëri, ne ndjemë optimizmin për këtë iniciativë në mesin e politikëbërësve lokalë dhe drejtuesve të bizneseve, të mbushur me zhgënjim nga procesi i ngecur i anëtarësimit. Rama i Shqipërisë ka qenë veçanërisht i hapur në publik, duke e krahasuar atë me përvojën e të qenit vazhdimisht në pritje, përpara altarit.
“Zgjerimi nuk ka ngecur – është ndalur,” na u ankua një udhëheqës tjetër gjatë një sërë bisedash jo publike me zyrtarët rajonalë. Basti mbi Evropën po bëhet gjithnjë e më shumë një detyrim me votuesit e zhgënjyer nga dëgjimi i premtive të paplotësuara.
Politikanët nuk e kanë gabim nëse dëshpërohen. Në vitin 2003 në Selanik, Greqi, udhëheqësit evropianë u zotuan për vendet e Ballkanit Perëndimor se e ardhmja e tyre përfundimtare qëndron në BE. Gjuha për një “perspektivë evropiane” për rajonin ka dominuar pothuajse në çdo komunikatë përkatëse që nga ajo kohë, përdorur nga zyrtarët si një demonstrim i seriozitetit dhe angazhimit nga një bllok që tradicionalisht është përpjekur të artikulojë një politikë të jashtme koherente për fqinjësinë e gjerë. Por vullneti politik nuk ka vazhduar kurrë me retorikën. Dhe mbështetja për zgjerimin në mesin e votuesve ka rënë në të gjithë kontinentin që nga pranimi i Kroacisë në 2013, me publikun në vendet e Evropës Perëndimore, veçanërisht ata që pranojnë më shumë vende për momentin.
Por e gjithë ndalesa është më shumë se sa evropianë që nuk arrijnë të përmbushin premtimet e tyre. Në dekadën e fundit, BE -ja është përballur me një valë krizash, nga goditja financiare e vitit 2008 deri te kriza e emigrantëve, efektet e së cilës u përkeqësuan nga të metat strukturore të brendshme të vetë bllokut. Presidenti francez Emmanuel Macron, i cili kryesoi përpjekjet drejt një metodologjie të re, më të rreptë dhe më të rëndësishme të kthyeshme të zgjerimit, po këmbëngul në reforma të gjera në institucionet ekzistuese evropiane para se të pranohet ndonjë vend i ri në bllok. Ndërkohë, shqetësimet për krimin e organizuar po zbehin mbështetjen për zgjerimin në vende të tilla si Holanda.
Dhe për të qenë të drejtë, evropianët nuk gabojnë për të treguar korrupsionin dhe problemet me sundimin e ligjit për përparimin zhgënjyes në bisedime. Indeksi i Perceptimit të Korrupsionit 2020 e rendit Serbinë në vendin e 94 -të në të gjithë botën nga 180 vende, Shqipëria në vendin e 104 -të dhe Maqedonia e Veriut në vendin e 111 -të. Fakti që anëtarët e BE-së si Hungaria dhe Polonia po kthehen prapa në demokraci dhe se Bullgaria dhe Rumania vazhdojnë të luftojnë me korrupsionin e nivelit të lartë gati një dekadë e gjysmë që nga pranimi, nuk është saktësisht një miratim për pranimin e nxituar të më shumë anëtarëve në klub.
Përballë perspektivave të tilla të zymta, vlen të përmendet se asnjë nga themeluesit e Open Balkan nuk e sheh iniciativën e tyre si një alternativë ndaj pranimit në BE, por si një plotësues i proceseve ekzistuese. Vuçic, Rama dhe Zaev të gjithë na theksuan gjatë udhëtimit tonë se qëllimet e projektit ishin modeluar mbi tregun e përbashkët evropian, veçanërisht në përpjekjen për të garantuar “katër liritë” e tregut (lëvizja e lirë e mallrave, kapitalit, shërbimeve dhe njerëzve).
Memorandumi i mirëkuptimit, i nënshkruar në samitin e fundit premton të përmbushë premtimin e lëvizjes së lirë të mallrave brenda gjashtë muajve dhe lëvizjen e lirë të njerëzve deri më 1 janar 2023. Çështja, thonë ata, është të tregojë përfitime të prekshme për qytetarët e tyre sa më shpejt të jetë e mundur. Serbia në veçanti po përballet me një mungesë të fuqisë punëtore dhe dëshiron të lehtësojë kalimin e kufirit nga Maqedonasit dhe Shqiptarët për punë. Në planin afatgjatë, asnjë nga vendet nuk është aq i madh sa të tërheqë investime të mëdha transformuese nga firmat perëndimore. Një treg i vetëm mund të jetë shumë më joshës.
Ndërsa emri i Ballkanit të hapur sugjeron shprehimisht një ftesë për të tjerët, mungesa e Kosovës, Bosnjës dhe Hercegovinës dhe Malit të Zi në samitin e Shkupit ishte e dukshme.
Të tre palët mbeten skeptike, duke argumentuar se nisma e re kopjon zhvillimin e një Tregu të Përbashkët Rajonal, për të cilin u pajtuan të gjashtë në Sofje, Bullgari, vitin e kaluar si pjesë e Procesit të Berlinit. Ata shqetësohen se pjesëmarrja në një nismë që nuk ishte projektuar në Evropë do të ndikojë në perspektivat e tyre të pranimit, sado të largëta që të jenë. Kjo natyrisht nuk është e vërtetë. Dera e Evropës është të paktën për momentin, njësoj e mbyllur për të gjithë.
Dhe megjithëse, siç e theksuam më lart, të dy udhëheqësit amerikanë dhe evropianë kanë shqetësime në lidhje me nismën Open Ballkan, paqartësia e qëllimshme e deklaratave të tyre – duke shprehur mbështetje për integrimin ekonomik rajonal pa specifikuar se cili mjet është më i mirë për ta arritur atë – ekspozon pa dashur, dyzimin e vërtetë në çështje.
E vërteta është se një nismë si Open Balkan ose do të qëndrojë përfundimisht, ose do të bjerë në zbatim. Takimi i fundit solli vetëm një marrëveshje detyruese që premtonte ndihmë të ndërsjellë urgjente me pjesën tjetër të propozimeve ambicioze që do të mishëroheshin në nivele më të ulëta të qeverisë në muajt e ardhshëm.
Loja e zgjuar në këtë pikë do të ishte që Perëndimi të ndihmonte nismën të ketë sukses, duke siguruar që premtimi i saj për hapjen ndaj të gjithë rajonit të përmbushet. Çdo rrëfim i sinqertë për lindjen e BE -së pranon se ishte në vetvete produkt i shumë nismave dhe marrëveshjeve dypalëshe që drejtoheshin njëkohësisht, të cilat me kalimin e kohës u bashkuan në marrëveshjen që ata kanë tani. Lindja e një rendi të qëndrueshëm në Ballkanin Perëndimor ka të ngjarë të mos jetë ndryshe. Roli i Perëndimit nuk duhet të jetë inxhinierik dhe mikromenaxhues. Përkundrazi, duhet t’i trajtojë pjesmarrësit me ndershmëri në përmbushjen e premtimeve ndaj tyre, ndërsa në të njëjtën kohë të mbajë një sy në tablonë e madhe, duke siguruar që rezultati të jetë sa më gjithëpërfshirës, funksional dhe vërtet i hapur.
Tabloja më e madhe ka më shumë rëndësi. Duke ardhur pas marrëveshjes së Prespës midis Maqedonisë së Veriut dhe Greqisë, nismat si Open Balkan sinjalizojnë se diçka e rëndësishme, dhe vërtet e shëndetshme, po ndodh në terren: Drejtuesit lokalë po i dalin për zot fatit të tyre dhe po tregojnë kreativitet. Kjo duhet përqafuar dhe inkurajuar. BE -ja në veçanti duhet të shfrytëzojë rastin për të qenë më fleksibël. Ndërsa vetë përshtatet me një botë në ndryshim, ajo duhet të fillojë të imagjinojë sesi mund të duket marrëdhënia e saj me jashtë saj. Ndoshta rrethet e përqëndruara të thellimit të integrimit me kalimin e kohës mund të zënë vendin e një qasjeje burokratike të përshtatshme për të gjithë, e cila padyshim ka ndaluar.
Vuçiç përdori samitin e fundit si rastin për të botuar një artikull në një të përditshme kryesore serbe duke u bërë thirrje bashkëatdhetarëve të tij serbë të shikojnë drejt një të ardhme shpresëdhënëse në vend që të kultivojnë urrejtjen e gjatë ndaj shqiptarëve. Ky nuk është veçse manifestimi më i fundit i një shkrirje akujsh që është ndërtuar për më shumë se një vit. Që nga kjo verë, serbët përfaqësojnë kombësinë e dytë më të madhe që viziton plazhet e Shqipërisë – një realitet mahnitës duke pasur parasysh historinë e fundit. Surpriza më pozitive janë të mundshme, madje ka të ngjarë që të fillojë një cikël prosperiteti.
