Iu ngjita shtegut të pjerrët kodrinor duke ndaluar vetëm për të parë pamjet panoramike, përpara se të dal në majën e Leusës, një fshat malor në qarkun e Gjirokastrës, në Shqipërinë e Jugut, shkruan Chloe Govan për faqen e njohur britanike inews.co.uk.
”Këtu gjej kishën e fshehur ortodokse të Shën Marisë, me afreske fetare që datojnë në vitet ‘800. Tingujt e vetëm janë kënga e një gjeli dhe kërcitja e thundrave të dhive në terrenin malor.
Mendoj për qytetarët që jetuan këtu nën regjimin ateist të diktatorit komunist, Enver Hoxha.
“Praktikimi i fesë ishte rreptësisht i ndaluar”, më thotë 49-vjeçari Arjan Dimo, një guidë për ”Exodus Adventure Travels”, operatori turistik me të cilin po udhëtoj.
”Nëna ime dikur ndizte një qiri në fshehtësi në Krishtlindje dhe Pashkë, por ishte e rrezikshme nëse zbulohej, pasi do të përballej me dy vjet burg”, shton ai.
Dimo njeh të tjerë që u burgosën pasi hynë fshehurazi në një kishë të braktisur dhe të papërdorur për t’u lutur. Shqipëria ishte e izoluar nga bota e jashtme gjatë mbretërimit 40-vjeçar të Hoxhës deri në vdekjen e tij në 1985.
Regjimi, i ndjekur nga trazirat e vitit 1997, e bllokoi Shqipërinë nga bumi i turizmit që gëzonte fqinji i saj, Greqia.
Megjithatë, vitet e fundit, vizitorë të huaj janë dyndur në vend, veçanërisht në plazhet e Rivierës. Shqipëria regjistroi 5,1 milionë ardhje turistësh në shtatë muajt e parë të 2023 krahasuar me 3,9 milionë në të gjithë vitin 2022. Bordi Turistik Shqiptar parashikon të tërheqë 10 milionë vizitorë deri në fund të këtij viti. ”easyJet”, ”Ryanair” dhe ”Wizz Air” kanë nisur së fundmi fluturimet nga Britania e Madhe drejt Tiranës.
Përveç plazheve të saj të bukura, Shqipëria ka male për të rivalizuar me Italinë, thesare arkeologjike po aq mbresëlënëse sa në Greqi, artin e kishës së shpellave që përputhet me atë në Kapadhokias në Turqi dhe arkitekturë islame, përfshirë një xhami që të kujton Xhaminë Blu të Stambollit. Pastaj është mikpritja.
Në shtëpinë idilike të fshatit malor të 54-vjeçarit Landi Koci në Dhoksat, në rajonin e Lunxhërisë, shijoj ushqimin dhe verën e bërë vetë. Ka sallatë plus byrek me spinaq dhe djathë.
Është edhe rakia, versioni shqiptar i glikanxos. Festa shoqërohet me pamje nga lugina. Zhurma mes grupit tim të turneut është se, po të ishte kjo në Provansë, do të ishte bërë lehtësisht një vendstrehim vere me pesë yje.
Megjithatë, sipas mikpritësit tonë, fshati përballet me shpopullim, pasi banorët largohen për të kërkuar mundësi gjetkë. Landi shton se në 30 vjet fshati mund të braktiset nëse nuk ka turizëm. Megjithatë, me qytetin e ri të Gjirokastrës vetëm 25 minuta larg me makinë, një bum vizitorësh ka gjithnjë e më shumë gjasa.
”Exodus Adventure Travel” ka raportuar një rritje prej 45 për qind të prenotimeve për vitin 2024 në krahasim me vitin 2023 – nisja e tij në qershor “Highlights of Albania” tashmë është shitur plotësisht. Qëndrimet negative të lidhura me regjimin e mëparshëm, apo stereotipe të tjera për vendin, gjithashtu kanë filluar të zbehen.
Midis grupit tim të turit prej 16 personash, moshat e të cilëve variojnë nga 30-70 vjeç, është edhe 72-vjeçari Andrew Hingston.
“Shqipëria është një vend që ka pasur konotacione negative gjatë gjithë jetës sime, por e dija se kishte pasur ndryshime të mëdha gjatë 20 viteve të fundit, të cilat doja t’i shihja vetë”, më thotë ai.
Ndërkohë, 68-vjeçarja Anna Skyba ka vënë re kantiere, hotele të reja dhe përmirësime të rrugëve.
“Mund të thuash se po zhvillohet shpejt”, thotë ajo.
Ndër ndalesat tona është Parku Arkeologjik i Butrintit, në qarkun e Vlorës, në jug të Shqipërisë. Këtu, në muze, Dimo tregon sendet që ka gërmuar. Kolonia greke e lashtë, e listuar në UNESCO, dikur ishte një vend pelegrinazhi, kushtuar Asklepit, perëndisë së mjekësisë.
Një shëtitje në pyll në Parkun Kombëtar të Llogorasë na çon në pikën ku Jul Cezari fitoi një betejë kundër Pompeut, ndërsa ka rrënoja në Apoloninë aty pranë, duke zbuluar një qytet romak që daton në shekullin III para Krishtit. Ekziston edhe një art fetar i ruajtur mirë: të dhëna se veprat vijnë nga kultura osmane përfshijnë një ilustrim të Darkës së Fundit, pa thika apo pirunë në tryezë, shpjegon udhërrëfyesi ynë.
Ndërkohë, në Berat, një qytet në Shqipërinë qendrore dhe në Krujë, një qytet 15 kilometra në veri të kryeqytetit, thirrja e ezanit dëgjohet rregullisht nga xhamitë. Hoteli ynë në Krujë ka pamje nga horizonti i kalasë dhe minareve.
Tirana, ku nisa vizitën time në vend, ka ndërtesa në ngjyrë portokalli neoni, jeshile dhe të verdhë, disa me modele gjeometrike. Ngjyrat u prezantuan nga kryebashkiaku aktual si një kundërhelm për trashëgiminë arkitekturore gri, komuniste të Tiranës. Megjithatë, ende bie në sy një piramidë e madhe e projektuar nga vajza arkitekte e Hoxhës.
Më vonë endem nëpër fshatin artistik të Voskopojës, duke u ndalur te kishat e tij. Thesaret u vodhën dhe u shkatërruan këtu gjatë luftës kundër fesë, por një muze i ikonografisë ka ruajtur vepra arti dhe dekorime altari që ishin fshehur në atë periudhë.
Më duket se ka kaq shumë për të zbuluar përtej plazheve të bardha të Rivierës së Shqipërisë.
Pika ime kryesore është Bënja, pak më shumë se një orë me makinë nga qyteti jugor i Përmetit. Ndërsa lahem në burime të nxehta që rrjedhin nga çarjet tektonike, me male dhe ujëvara përreth, e konsideroj fatin tim – duke e përjetuar të gjithë këtë përpara se turmat e turistëve të mbërrijnë”.
