Vendet janë shumë larg rrugës për parandalimin e “katastrofës klimatike ” dhe shkencëtarët po japin alarmin se koha po mbaron për të ulur karburantet fosile.
Të dhënat nga Climate Action Tracker, një grup i pavarur kërkimor, zbulojnë cilët janë ndotësit më të mëdhenj dhe sa përparim duhet bërë ende.
Kina është ndotësi më i madh i klimës, duke përbërë gati 30% të emetimeve globale.
Shumica e ndotjes së planetit vjen nga vetëm disa vende. Të 20 ndotësit kryesorë të klimës, të dominuar nga Kina, India, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian, jan ëpërgjegjës për 83% të emetimeve në vitin 2022.
Ajo që bëjnë këto vende për t’iu përgjigjur krizës klimatike ka një ndikim të madh në pjesën tjetër të botës.
Një pamje tjetër shfaqet kur shikojmë emetimet për frymë, të cilat përfaqësojnë ndotjen e klimës që prodhohet nga një person mesatar në çdo vend dhe llogariten si emetimet totale të pjesëtuara sipas popullsisë.
Kina mund të jetë emetuesi më i madh në përgjithësi, por një amerikan mesatar është përgjegjës për gati dy herë më shumë ndotje klimatike sesa personi mesatar në Kinë.
Dhe në Indinë me popullsi të dendur, një nga ndotësit më të mëdhenj të klimës në botë, emetimet për frymë janë dukshëm nën mesataren globale.
Bota po shkon drejt gati 3 gradëve të ngrohjes globale, edhe nëse zbatohen politikat aktuale të klimës, kanë paralajmëruar Kombet e Bashkuara.
Ndërsa presioni rritet mbi vendet – veçanërisht ato në botën e pasur – për të rritur me shpejtësi ambiciet e tyre klimatike, ja një vështrim se ku jemi tani dhe si arritëm këtu.
Në COP28, vendet do të gjykojnë përparimin e tyre drejt premtimit të Marrëveshjes së Parisit për të mbajtur ngrohjen globale nën 2 gradë Celsius, me ambicien për ta kufizuar atë në 1.5 gradë Celsius.
Ngrohja globale e parashikuar është shumë më e ulët se sa ishte një dekadë më parë.
Por ritmi është ende shumë i ngadaltë. Shkencëtarët kanë paralajmëruar se objektivi 1.5 tani mund të jetë i “vdekur”, por kjo nuk do të thotë se ka më pak urgjencë, thonë ata.
Diferenca midis 1.5 dhe 2 gradë do të thotë se qindra miliona jetë të tjera do të rrezikohen nga ngjarjet ekstreme të motit. Dhe për disa ekosisteme, është një dënim me vdekje.
“Problemi është se na ka mbaruar koha dhe tani na duhet ta kthejmë anijen shumë, shumë shpejt”, tha Taryn Fransen, drejtor i shkencës, kërkimit dhe të dhënave për Programin Global të Klimës të Institutit të Burimeve Botërore.
Ndotja nga ngrohja e planetit në Kinë u rrit pasi vendi mbështetej shumë në qymyrin për të rritur ekonominë e tij. Por emetimet e tij kanë filluar të rriten dhe parashikohet të arrijnë kulmin deri në vitin 2025 , sipas Climate Action Tracker.
Kina gjithashtu sapo u angazhua, së bashku me SHBA-në, për të rritur energjinë e rinovueshme dhe për të reduktuar të gjitha emetimet e gazeve serrë.
Vendi është një paradoks, tha Pierre Friedlingstein, një profesor i klimës në Universitetin e Exeter në MB. Kina po zhvillon energjinë e rinovueshme më shpejt se kudo në botë , por gjithashtu po shton me shpejtësi energji të re të qymyrit . “Gjëja e mirë për Kinën,” tha ai, “është se ata kanë fuqinë dhe vullnetin për të paguar për të bërë ndryshim”.
Në SHBA dhe BE, nivelet e ndotjes nga ngrohja e planetit kanë qenë në rënie për vite me rradhë pasi që të dyja rrisin ambiciet e politikave të tyre klimatike. Vitin e kaluar, Presidenti i SHBA Joe Biden nënshkroi Aktin e Reduktimit të Inflacionit, investimi më i madh i klimës në historinë e vendit dhe BE-ja ka përcaktuar një plan ambicioz për të rritur masivisht energjinë e pastër.
Por ka një “rrugë të gjatë për të bërë”, tha Höhne. Të dyja nisin nga nivele kaq të larta të emetimeve, ka ende një distancë të konsiderueshme për të arritur zero neto deri në vitin 2050.
India, ku emetimet po rriten me shpejtësi, shpesh bashkohet me Kinën: Dy ekonomitë kryesore në zhvillim dhe kombet më të populluara në botë, tha Fransen, “por në fakt ato janë krejt të ndryshme”.
India është shumë më herët në trajektoren e saj të zhvillimit dhe ka kontribuar shumë pak në emetimet historike. Vendi me më shumë se 1.4 miliardë banorë ka emetime shumë më të ulëta për frymë sesa Kina dhe ende po përballet me “nivele të jashtëzakonshme varfërie”, tha Fransen.
Ndërsa India zhvillohet, emetimet e saj parashikohen të rriten. Ndërsa po investon në projekte të mëdha të energjisë së rinovueshme, ajo gjithashtu mbetet e varur nga qymyri.
Kur qymyri, nafta dhe gazi digjen, ato lëshojnë dioksid karboni në atmosferë, ku qëndron dhe vazhdon të ngrohë planetin për qindra vjet.
“Ajo që shkakton ndryshimet klimatike sot nuk është vetëm sasia e emetimeve që ndodhën këtë vit; janë të gjitha emetimet që kanë ndodhur të paktën që nga revolucioni industrial”, tha Fransen. Ndërsa Kina mund të ketë qenë ndotësi më i madh në vitin 2022, SHBA-ja ka qenë deri tani më e madhja me kalimin e kohës.
Vendet e zhvilluara jo vetëm që mbajnë një përgjegjësi më të madhe historike për ndryshimin e klimës, por ato ndërtuan ekonomitë e tyre – dhe pasurinë e tyre – mbi të. Shumë në Jugun Global argumentojnë se kjo do të thotë se vendet e pasura kanë përgjegjësinë për të ulur më shpejt emetimet dhe për të arritur objektivat zero neto më shpejt.
Koncepti i drejtësisë ka qenë një temë e tensionuar në samitet e COP që kur filluan gati 30 vjet më parë, tha Höhne.
Shifrat në këtë tabelë tregojnë se sa vendet duhet të reduktojnë ndotjen për të përmbushur atë që sugjeron një analizë Climate Action Tracker është “pjesa e tyre e drejtë” e reduktimeve të emetimeve deri në vitin 2030 për t’i vënë ato në rrugën e duhur për të përmbushur objektivin 1.5 gradë. Analiza, e bazuar në më shumë se 40 studime shkencore, merr parasysh një sërë faktorësh duke përfshirë emetimet historike të vendeve dhe aftësinë e tyre për të paguar për veprimin klimatik.
BE dhe SHBA kryesojnë tabelën pjesërisht për shkak të përgjegjësisë së tyre të madhe për emetimet historike, tha Höhne. Vendet e zhvilluara kanë emetuar aq shumë gjatë afro 200 viteve të fundit sa “tani janë në borxhe”, shtoi ai.
Në anën tjetër të tabelës, Nigeria ka përgjegjësi shumë më të ulët historike për krizën klimatike dhe më pak burime për ta trajtuar atë. Vendi teknikisht ka “shumë hapësirë për të emetuar”, tha Hanna Fekete nga Instituti i Klimës së Re. Por kjo nuk do të thotë se Nigeria nuk duhet të veprojë, shtoi ajo, veçanërisht pasi vendi është një prodhues dhe eksportues i madh i lëndëve djegëse fosile.
“Nuk ka një përgjigje të vetme” për pyetjen se kush duhet të bëjë çfarë, shtoi Friedlingstein. “Nuk ka të bëjë me fizikën. Nuk bëhet fjalë për matematikë. Nuk ka të bëjë me shkencën e klimës. Ka të bëjë me vendimin, politikën dhe diplomacinë.”
