Me suitën me krevatin me përmasa mbretërore, qelia e liderit famëkeq të bandës Los Choneros, José Adolfo Macías, mund të kishte qenë në një hotel në vend të një prej burgjeve më të mëdhenj të Ekuadorit.
Kjo është “më mirë se në shtëpi… [ai] jeton si një mbret”, thotë një ushtar në një nga videot që tregojnë dhomën e Macías dhe oborrin personal me bar, të mbushur me disa gjela. Në një video tjetër të xhiruar brenda qelisë së burgut të Macías, një mural shumëngjyrësh që përshkruan liderin e bandës i njohur më mirë si “Fito”, shkruan “argjend ose plumb”. Fraza, e famshme e bosit kolumbian të drogës Pablo Escobar, ofron mundësinë për të marrë ryshfet ose për t’u qëlluar, paralajmërim ky i mundshëm për stafin e burgut.
Videot tregojnë prova për realitetin e zymtë se sistemi i burgjeve të Ekuadorit është kthyer në selinë e grupeve kriminale që kanë ndikim në të gjithë vendin, shkruan CNN. Në më pak se një dekadë, krimi i organizuar e ka kthyer vendin nga relativisht paqësor në një nga vendet më të rrezikshme në Amerikën Latine. Masakrat në burgje janë bërë më të shpeshta vitet e fundit, duke çuar në vdekjen e qindra njerëzve, disa prej të cilëve u gjetën të copëtuar. Ekspertët spekulojnë se liritë që gëzonte mbreti i drogës ndërsa ishte i burgosur janë gjithashtu arsyeja pse ai mundi të arratisej nga burgu La Regional, një arratisje që tërhoqi vëmendjen e botës dhe nisi një stuhi dhune në të gjithë vendin muajin e kaluar.
Burgjet jashtë kontrollit
Rreth një dekadë më parë Ekuadori filloi të humbiste kontrollin e burgjeve të tij. Sipas Glaeldys González, një eksperte për krimin e organizuar në Grupin Ndërkombëtar të Krizave, një sërë mbikëqyrjesh nga udhëheqës të njëpasnjëshëm ekuadorianë lejuan që kriminaliteti të zgjerohej në të gjithë sistemin e burgjeve. Këto mbikëqyrje përfshinin transferime masive në burgje që synonin shkatërrimin e grupeve kriminale, veprim ky që solli efektin e kundërt dhe vetëm ndihmoi bandat të zgjeronin ndikimine tyre në të gjithë vendin, shtoi ajo.
Politikat e burgosjes masive i ndihmuan bandat të rekrutonin anëtarë të rinj pas hekurave, ndërsa çmobilizimi i forcës së fuqishme guerile të Kolumbisë, FARC, në vitin 2017, lejoi bandat ekuadoriane të mbushnin boshllëkun kur bëhej fjalë për trafikimin e kokainës nga Kolumbia në portet e Ekuadorit, thonë analistët . Me 30,000 anëtarë të bandës në të gjithë vendin, shumë kriminelë të burgosur kanë qenë në gjendje të përdorin ndikimin jashtë mureve të burgut për të kontrolluar gardianët e tyre.
“Kërcënimi është përdorur [nga anëtarët e bandës për të detyruar personelin e burgut të kryejë] veprimtari të paligjshme të kërkuara nga kriminelët, të cilët do të kërcënonin të dëmtonin familjen dhe të dashurit nëse nuk e bënin këtë,” tha Julio Cesar Ballesteros, i cili ishte më parë zëvendësdrejtor i përgjithshëm i SNAI, dhe zëvendësministër i rehabilitimit social.
Ballesteros i tha CNN se korrupsioni ndodhte pasi rojet e burgut ishin të papaguar, të mbingarkuar dhe duke u përballur me kushte të tmerrshme, ku mbipopullimi nënkuptonte se nuk kishte roje të mjaftueshme për numrin e të burgosurve. Mbipopullimi kronik i burgjeve të Ekuadorit ka nxitur dhunën. Të burgosurit treguan se njerëzit duhet të flenë në korridore pa dyshekë dhe sipas të dhënave nga SNAI, burgjet ishin midis 3,250 dhe 4,150 persona mbi kapacitetin vitin e kaluar.
Në një rast, një hetim vitin e kaluar nga Prokurorja e Përgjithshme e Ekuadorit, Diana Salazar zbuloi planin e një trafikanti droge të profilit të lartë të burgosur për të paguar stafin e burgut me deri në 3,000 dollarë në këmbim të sjelljes së derrave për një festë që sipas tyre ishte për “ditën e të burgosurve”.
Macías është një nga gangsterët më famëkeq të Ekuadorit dhe është i vetmi anëtar themelues i Los Choneros që besohet se është ende gjallë. Në vitin 2011 ai u dënua për një sërë krimesh, duke përfshirë vrasje dhe trafik narkotikësh, por doli nga burgu në shkurt 2013 përpara se të rikthehej muaj më vonë.
Dihet pak për jetën e tij para krimit, por 44-vjeçari fitoi një reputacion si eksperti i pastrimit të parave të bandës ndërsa ishte i burgosur për më shumë se një dekadë. Los Choneros dhe rivali i tyre kryesor, Los Lobos, besohet se janë aleatë me kartelet meksikane të drogës në një luftë për dominim mbi tregtinë e drogës në Ekuador. Los Lobos nisi një lufte të dhunshme për pushtet në Los Choneros kur Macías u bë udhëheqësi i saj në 2020, thonë ekspertët.
Lufta e brendshme e Los Choneros atë vit, si dhe lufta e tyre në terren me Los Lobos, përkoi me një shpërthim të dhunës në burgje dhe shkallën në rritje të vrasjeve të Ekuadorit, gjë që e bëri Macías një emër të njohur në Ekuador. Më shumë se 300 njerëz vdiqën në burgje në vitin 2021, disa prej të cilëve u prenë kokat në masakra të tmerrshme me të burgosur të armatosur me armë automatike dhe madje edhe granata. Përtej mureve të burgut, pasiguria ekonomike në vend ose ka shtyrë shumë ekuadorianë në krim ose i ka detyruar të largohen nga vendi.
Akuzat për korrupsion janë rrotulluar rreth situatës luksoze të jetesës së Macías në burg, veçanërisht mbi arsyen pse ai ishte në gjendje të qëndronte në një burg të sigurisë së mesme në vend të një burgu të sigurisë maksimale. Duke njoftuar sanksionet e SHBA ndaj Los Choneros dhe Macías këtë muaj, Departamenti i Thesarit i SHBA tha se lideri i bandës kishte akses në telefonat celularë dhe internetin, gjë që i mundësoi atij të vazhdonte të drejtonte aktivitetet e Los Choneros dhe të publikonte komunikime të jashtme.
Nuk ishte sekret që Macías jetonte në një luks relativ në krahasim me të burgosurin mesatar. Ai festoi ditëlindjen e tij të 42-të me bujë të madhe, ku dolën video me pamjet e një shfaqjeje fishekzjarre në burgun e tij dhe muzikë të lartë që vinte nga kompleksi dhe gjithashtu me tortë ditëlindjeje.
Në dhjetor, presidenti i sapoemëruar ekuadorian Daniel Noboa bëri humor gjatë një interviste me median shtetërore se qelia e Macías kishte më shumë priza elektrike se sa një dhomë në Marriott. I pyetur se cili ishte plani i qeverisë së tij për të trajtuar burgjet e paligjshme, Noboa u përgjigj: “Ka një plan të bukur, mos i thuaj Fitos, mos i thuaj ende Fitos.”
Qeveria kishte planifikuar ta transferonte Macías në një burg të sigurisë së lartë. Por ai besohet të jetë informuar paraprakisht, duke nxitur arratisjen e tij në janar. Rreth të njëjtën kohë, gruaja dhe fëmijët e tij udhëtuan në qytetin argjentinas të Kordobës, ku u vendosën në një shtëpi të blerë së fundmi, sipas zyrtarëve në Argjentinë. Mbetet e paqartë se si dhe kur Macías u arratis. Por sekretari i shtypit i presidentit të Ekuadorit mendon se liderit të Los Choneros i është thënë për një transferim të afërt në burg.
Dhuna shpërtheu në Ekuador pas lajmeve për largimin e Macías nga burgu dhe Presidenti Noboa shpalli gjendjen e jashtëzakonshme më 8 janar. Policia dhe stafi i burgut u morën peng, shpërthimet ndodhën në disa qytete, një studio televizive u bastis nga persona të armatosur, një prokuror që hetonte bandat u vra dhe lideri i supozuar i bandës rivale Los Lobos, Fabricio Colón Pico, u arratis nga burgu me dhjetëra të burgosur të tjerë.
Noboa gjithashtu u shpalli luftë bandave, të cilat ai i përshkroi si grupe narko-terroriste që gëzojnë mbështetjen e karteleve të huaja. Goditja e vazhdueshme, e cila ka bërë që ushtria të vendoset për të ndihmuar forcën e mbingarkuar policore të Ekuadorit, çoi në më shumë se 5,000 arrestime.
Por ekspertët vënë në dyshim nëse një militarizimi i tillë do të funksionojë si një zgjidhje afatgjatë për bandat kriminale kur shkaqet rrënjësore të dhunës së Ekuadorit, përfshirë korrupsionin sistemik, institucionet e dobëta shtetërore dhe ndarja mes disa prej prodhuesve më të mëdhenj të kokainës në botë , nuk kanë ndryshuar.
Sot, ushtarët i rrethojnë muret e jashtme të kompleksit të burgut të Guayaquil, nga ku shpërtheu Macías. Si pjesë e goditjes, Noboa është zotuar të ndërtojë edhe më shumë burgje.
