Nga Stephen M. Walt/ Joe Biden është Presidenti i katërt i SHBA që përballet me pyetjen se çfarë të bëjë me një përke qësim të situatës në Afganistan. Pasi dërgoi më shumë trupa atje në 2017, administrata Trump ra dakord përfundimisht të hiqte të gjitha f orcat e SHBA deri më 1 maj, si pjesë e një procesi më të gjerë që synonte t’i jepte fund l uftës civile atje. Biden duhet të vendosë nëse ai do ta respektojë këtë angazhim, të tërhiqet plotësisht nga aty, ose të devijojë nga ky drejtim. Për të orientuar mendimin e tij, ai mund të mbështetej në një raport të fundit nga Afghanistan Study Group të mandatuar nga Kongresi, i drejtuar nga ish Senatorja Kelly Ayotte, ish Kryetari i Përgjithshëm i Shtabit Joseph Dunford dhe Nancy Lindborg, ish presidente e Institutit Amerikan të Paqes. 15 anëtarët e grupit dypartiak janë të gjithë figura të njohura nga elita e politikës së jashtme, duke përfshirë Michèle Flournoy, James Dobbins, Stephen Hadley dhe ish-Ministrin e Jashtëm Britanik David Miliband. Grupi i studimit u mbështet gjithashtu në informacione nga 26 këshilltarë të lartë dhe punën e një stafi të asistentëve profesionalë. Pasi lexova raportin, shpresoj që Biden ta studiojë me kujdes dhe më pas të mos pranojë këshillat e tij.
Çfarë rekomandojnë ata? Ata këshillojnë Biden të zgjasë afatin e 1 majit (idealisht me pajtimin e Talibanëve, por edhe nëse kjo nuk pritet) dhe të mbajë një prani u shtarake amerikane dhe një paketë të mbështetjes ekonomike derisa të përmbushen objektivat e SHBA. Përtej këtyre, ky mision aktualisht kushton më shumë se 50 miliardë dollarë në vit. Për të arritur qëllimet e tyre, thonë ata, Shtetet e Bashkuara duhet të sqarojnë angazhimin e tyre ndaj Kabulit, të bëjnë që qeveria afgane të formësohet dhe të zhvillojë një strategji të gjerë diplomatike që inkurajon “palët e interesuara të luajnë një rol neutral ose konstruktiv” dhe të hedh bazat për “integrimin afatgjatë të Afganistanit në rajon”. Raporti shqyrton shkurtimisht tre rrugë alternative – një “rekomandim drejt shtetit”, një “tërheqje e llogaritur u shtarake”, ose një “larje h esapesh” – dhe konkludon se asnjë nga këto “nuk do të lejonte që Shtetet e Bashkuara të përmbushin interesat e tyre siç përcaktohet nga Grupi”, transmeton lexo.com.al.
Këto rekomandime nuk janë b efasuese, për aq sa anëtarët e grupit studimor nuk përfshin askënd që kishte të ngjarë të argumentonte për një tërheqje më të shpejtë të SHBA. Për meritën e vet, vetë raporti është formuluar në mënyrë të matur, shmang e kzagjerimet dhe përmban informacion të dobishëm për kushtet brenda vendit. Ai përshkruan shumë s fida me të cilat përballet Afganistani pas dekadash k onfliktesh me çiltërsi të admirueshme. Ai pranon (disa) g abime të së kaluarës në qasjen e SHBA, njeh që një zgjidhje e qëndrueshme mund të arrihet vetëm përmes negociatave dhe thekson saktë nevojën për një përpjekje diplomatike për të marrë ndihmë nga India, Pakistani, Irani dhe lojtarët e tjerë rajonalë. Pavarësisht këtyre pikave të f orta, raporti nuk shpjegon se si rekomandimet e tij – dhe veçanërisht vendimi për të zgjatur datën aktuale të t ërheqjes pas 1 majit – do të çojnë në një rezultat substancialisht më të mirë në një, dy, apo edhe katër vjet. As nuk siguron një justifikim adekuat për një përpjekje të vazhdueshme të SHBA-ve ose konsideron çështjen gjithmonë jetike të kostove të mundshme. Nëse Biden pranon rekomandimet e tij, ajo që dikur ishte l ufta e George W. Bush, pastaj e Barack Obama, dhe pastaj e Donald Trump do të bëhet e tija. Ai do të merret me Afganistanin për pjesën tjetër të presidencës së tij dhe pasardhësi i tij do të përballet me të njëjtat pyetje të v ështira dhe zgjedhje jo tërheqëse kur ai ose ajo të marrë detyrën.
Një p roblem është se raporti përcakton interesat e Amerikës në Afganistan shumë gjerësisht. Ai përshkruan shtetin e dëshiruar përfundimtar si një “shtet të pavarur, demokratik dhe sovran të Afganistanit” që mund të: 1) p arandalojë al Kaidën ose grupe të tjera t erroriste të s ulmojnë Shtetet e Bashkuara; 2) të parandalojë n arkotikët e p aligjshëm dhe m igracionin m asiv të k ërcënojë Shtetet e Bashkuara, aleatët e saj ose fqinjët e saj; 3) mbështesë dhe mbrojë pakicat, të drejtat e grave dhe menaxhojë k onfliktet e brendshme në mënyrë paqësore përmes “institucioneve të përgjegjshme civile”; dhe 4) të bëhet më pak e varur nga ndihma ndërkombëtare me kalimin e kohës. Suksesi është përcaktuar gjithashtu pasi Afganistani të mos jetë më një burim i p aqëndrueshmërisë rajonale ose një vend i k onkurrencës rajonale të përfaqësimit, transmeton lexo.com.al.
Këto janë qëllime të denja, por ato nuk janë aspak realiste nga ku është Afganistani sot. Vetëm objektivi i parë – parandalimi i s ulmeve t erroriste ndaj Shteteve të Bashkuara – është një interes jetësor që mund të justifikojë një investim thelbësor të g jakut ose parave. Pjesa tjetër e këtyre objektivave janë në thelb një listë regjistri; objektivi i dytë është ajo për të cilën interesohen evropianët; objektivi i tretë është thirrje për idealistët liberalë dhe humanitarët; dhe objektivi i katërt është krijuar për të qetësuar anëtarët e Kongresit të cilët mund të shqetësohen për vijën fundore. Rezultati është një paradoks zbulues: Për të fituar mbështetjen për një mision që nuk po funksionon, duhet të kombinohen një sërë interesash dhe objektivash që janë edhe më pak të arritshme sesa qëllimi (relativisht) i k ufizuar i dekurajimit të s ulmeve ndaj vetë Shteteve të Bashkuara. Nëse arritja e këtij shteti përfundimtar është parakushti për t’i dhënë fund rolit aktual të SHBA në Afganistan, Shtetet e Bashkuara do të jenë atje për një kohë shumë të gjatë me të vërtetë.
Grupi i studimit i lidh rekomandimet e tij me kë rcënimin e vazhdueshëm nga al Kaeda, ashtu si bënë Obama dhe Trump kur dërguan trupa shtesë të SHBA në Afganistan përkatësisht në 2009 dhe 2017. Raporti deklaron se “interesi kryesor [i Shteteve të Bashkuara] përmban aktivitetet e grupeve t erroriste që qëndrojnë aktive në Afganistan dhe mund të k ërcënojnë atdheun e SHBA”, duke paralajmëruar më tej se “tërheqja e trupave amerikane në mënyrë të p apërgjegjshme ka të ngjarë të çojë në një l uftë të re civile në Afganistan, duke ftuar rindërtimin e grupeve t erroriste a nti-SHBA që mund të k ërcënojnë atdheun tonë dhe duke u siguruar atyre një narrativë të fitores kundër vendit më të fu qishëm të botës”, transmeton lexo.com.al.
Sidoqoftë, ajo që mungon është një vlerësim i kujdesshëm se sa i madh është ai k ërcënim sot ose ka të ngjarë të bëhet në të ardhmen. Grupi i studimit pranon që Talibanët janë “të ndryshëm nga al-Kaeda dhe anëtarët e saj dhe nuk mbështesin axhendën e saj globale të x hihadit”, duke theksuar më tej se “nuk ka asnjë provë që ata kanë ndonjë qëllim për të s ulmuar Shtetet e Bashkuara”. Pavarësisht kësaj, raporti p aralajmëron që një tërheqje e SHBA-së mund të lejojë al Kaedën të “rishfaqet” dhe se Afganistani mund të bëhet përsëri një “strehë e sigurt” për grupin. Ky justifikim nuk ishte kurrë shumë i mponues, megjithatë, sepse nuk është e qartë se Talibanët e sotëm do t’i jepnin al Kaidës një dorë të lirë për të s ulmuar Shtetet e Bashkuara dhe sepse Afganistani nuk është i vetmi vend nga i cili al Kaeda ose degët e saj mund të veprojnë. Mbi të gjitha, ka shumë qeveri të tjera që nuk mund të kontrollojnë plotësisht t erroristët e mundshëm brenda kufijve të tyre, duke përfshirë, ne e dimë tani, vetë Shtetet e Bashkuara. Nëse do të mund ta shndërronim Afganistanin në një farë mënyre në një kopje të Danimarkës brenda natës, kjo nuk do të eliminonte rr eziqet që mund të lindnin nga vendet e tjera. Për fat të mirë, ai rr ezik është shumë më i vogël nga sa besohet zakonisht.
Edhe nëse Shtetet e Bashkuara largohen nga Afganistani, anëtarët e al-Kaidës ishin ende të pranishëm atje dhe qeveria afgane nuk mund t’i k ontrollonte plotësisht, sa rr ezik s erioz do të përbënte kjo? Duke pasur parasysh miliardat e dollarëve që Shtetet e Bashkuara i kanë kushtuar përmirësimit të sigurisë në atdhe që nga 11 shtatori, një al Kaeda e ringjallur nuk ka gjasa të paraqesë nivelin e kvërcënimit që dikur kishim fvrikë se mund të ishte. Dhe në një rast të pvamundur që një qeveri e ardhshme afgane t’i japë al Kaidës lirinë e plotë që gëzonte para 11 shtatorit, kësaj here Shtetet e Bashkuara nuk do të h ezitonin të su lmonin kampet e tyre të trajnimit me b ombardues ose r aketa. Duke krahasuar rr eziqet më s erioze me të cilat përballen amerikanët nga s upremacistët e bardhë, m ilicitë jashtë k ontrollit dhe e kstremistët e tjerë brenda vendit, për të mos përmendur gjysmë milion v dekjet që vendi ka pasur për shkak të COVID-19, duhet të na ndihmojë të mbajmë k ërcënimin e një al Kaeda të ringjallur në perspektivë, transmeton lexo.com.al.
Raporti v uan gjithashtu nga një k ontradiktë e brendshme e p ashmangshme. Nga njëra anë, rekomandon që Shtetet e Bashkuara të lëshojnë një “deklaratë të qartë se do të sigurojë nivele të mjaftueshme të ndihmës për të ruajtur institucionet thelbësore shtetërore të Afganistanit, për të mbështetur shoqërinë civile dhe për të siguruar ofrimin e shërbimeve kyçe për popullin afgan” dhe “të vazhdojnë të sigurojnë, së bashku me aleatët, mbështetje thelbësore për institucionet kryesore shtetërore të Afganistanit”. Por nga ana tjetër, ajo thotë gjithashtu se mbështetja e SHBA-së duhet të k ushtëzohet “në terma që i bëjnë të p ërgjegjshëm si marrësit ashtu edhe donatorët”. Këtu, me pak fjalë, është një p roblem që ka d ëmtuar përpjekjet e SHBA në Afganistan që nga fillimi. Sa më shumë Uashingtoni të deklarojë Afganistanin si një interes jetik dhe të pohojë se ajo do të mbështesë qeverinë afgane pa marrë parasysh çfarë, zyrtarët afganë kanë më pak stimuj për veprim dhe për të bërë reforma domethënëse. Nëse Shtetet e Bashkuara nuk janë vërtet të gatshme të ecin, partnerët e tyre mund ta quajnë gjithmonë b lofin e saj dhe të vazhdojnë me biznesin si zakonisht. Ata e kanë bërë më parë, dhe do ta bëjnë përsëri.
Si rezultat, ka pak arsye për të besuar se rekomandimet e grupit të studimit do të japin rezultatin e dëshiruar. Të jemi të qartë: Recetat e tij janë të ndjeshme dhe pothuajse me siguri do të përmirësonin çështjet nëse do të funksiononin. Por grupi i studimit është i p aqartë në këtë pikë: Ai shpreh një farë shprese, por as nuk premton sukses dhe as thotë se sa gjasa grupi mendon se ka për sukses. Dhe ekziston ky pohim i qartë: Edhe “kur vendosi nivele më të larta ndihme dhe trupash, Shtetet e Bashkuara nuk ishin në gjendje në përgjithësi të formësonin zhvillimet politike aq sa do të donin. Kjo i detyrohet pjesërisht përparësive globale k onkurruese të Uashingtonit, por edhe k ompleksitetit të dukshëm të këtij ekosistemi politik”. E kuptuat? Shtetet e Bashkuara nuk mund të përcaktonin të ardhmen politike të Afganistanit kur kishin më shumë se 50,000 t rupa atje, por grupi i studimit shpreson tani që një f orcë simbolike dhe ndihma e vazhdueshme ekonomike do të lejojë Uashingtonin të formësojë me vendosmëri e volucionin e vendit dhe të o rkestrojë një program k ompleks të diplomacisë rajonale, një në të cilën palët e tjera të interesit kanë më shumë interes në lojë sesa Shtetet e Bashkuara. Do të doja të besoja se mund të realizohej, por si logjika, ashtu edhe përvoja e 20 viteve të fundit thonë ndryshe, transmeton lexo.com.al.
Në ndërkohë, tendencat janë kundër nesh. Raporti pranon se “Talibanët mbeten grupi politiko-u shtarak më koherent dhe i d isiplinuar” në vend, dhe dy dekada të trajnimit dhe ndihmës materiale të SHBA ende nuk kanë krijuar forca afgane të sigurisë që mund të mbajnë peshën të vetme. Raporti përmban gjithashtu të dhëna s hqetësuese që tregojnë se nivelet e v arfërisë ishin në rritje edhe para pandemisë – pjesërisht për shkak të ndihmës së jashtme të zvogëluar – dhe perceptimet e sigurisë personale ishin në rënie. Gjendja përfundimtare e dëshiruar e grupit të studimit nuk mund të arrihet derisa këto tendenca të mos ndryshojnë, megjithatë nuk ofron asnjë bazë për të besuar se kjo do të ndodhi. Unë nuk kam dëshirë të dukem si disfatist, por çfarë n xitje do të kishin Talibanët për të pranuar tani një rezultat që është në përputhje me qëllimet e grupit të studimit? Ata kanë luksin të k ontrollojnë ritmin e k onfliktit dhe të mbajnë mundësinë e pritjes.
Ata e dinë që Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre do të largohen përfundimisht – ashtu si Britanikët në shekullin e 19-të dhe Sovjetikët në 1989 – dhe se ata do të jenë në gjendje të pretendojnë një pjesë më të madhe të f uqisë politike. Siç Barnett Rubin vë në dukje, dëshira e Talibanëve për legjitimitet ndërkombëtar mund t’i japë Uashingtonit një sasi modeste të levave në një periudhë të afërt, por nuk do të lejojë Shtetet e Bashkuara të përcaktojnë të ardhmen politike të Afganistanit gjatë një periudhe të gjatë. Duke pasur parasysh këto realitete, a ka kuptim që Shtetet e Bashkuara t’i kushtojnë burime të konsiderueshme kësaj përpjekjeje? Grupi i studimit thekson se nga “perspektiva e k onkurrencës së madhe të energjisë, Kina mund ta konsiderojë të dobishme praninë e SHBA në Afganistan, duke pasur parasysh efektet e k omplikuara, të k ushtueshme dhe s hpërqendruese në politikën e jashtme të SHBA të asaj pranie”. Pikërisht. Nëse administrata e Biden e ka seriozisht në lidhje me balancimin e një Kine në rritje, s hkurtimi i h umbjeve të Shteteve të Bashkuara në Afganistan dhe përqendrimi i burimeve të k ufizuara – që përfshijnë kohën e Presidentit dhe gjerësinë e politikës së jashtme të administratës – mbi atë s fidë, do të ishte një kurs më i mençur sesa vazhdimi i një angazhimi që nuk ka gjasa të çojë në një rezultat dukshëm më të mirë./ForeignPolicy/Lexo.com.al/e.c.
