Nga Philippe Sands/ Presidenti Biden, duke folur në selinë e Departamentit të Shtetit menjëherë pas inaugurimit të tij, e quajti “sundimin e ligjit” një nga “vlerat më të dashura demokratike” të Amerikës. Nocioni, një pjesë qendrore e politikës së tij të jashtme dhe besimi i tij mbi traktate dhe institucione ndërkombëtare, është njëkohësisht një kundërpërgjigje ndaj administratës Trump dhe një shkop i dobishëm për të mundur Kinën dhe Rusinë. Gjatë një vizite të fundit në Japoni dhe Korenë e Jugut, Sekretari i Shtetit Antony Blinken a kuzoi Pekinin për “p resionin dhe a gresionin” e tij – në promovimin e pretendimeve e kstreme detare në Detin e Kinës Jugore “që shkelin ligjin ndërkombëtar”. Megjithatë, kushdo që dëshiron të a rmatosë sundimin e ligjit duhet të ketë së pari shtëpinë e vet në rregull, dhe kjo përfshin të jesh i sigurt që aleatët e tu të ngushtë bëjnë të njëjtën gjë. Qasja aktuale e Britanisë ndaj së drejtës ndërkombëtare – veçanërisht ligjit të detit – përbën një p roblem serioz për Amerikën.
Qeveria britanike publikoi kohët e fundit një përmbledhje të politikës së jashtme në “Global Britain”. Dokumenti prej plus 100 faqesh sinjalizon një largim nga Evropa drejt rajonit Indo-Paqësor, të lidhur në një aleancë u shtarake me Shtetet e Bashkuara: Asnjë marrëdhënie nuk është “më e vlefshme”, thotë dokumenti. Në veçanti, dokumenti pohon “angazhimin absolut të Britanisë për të mbështetur Konventën e OKB për Ligjin e Detit në të gjitha dimensionet e saj”. Absolut? Jo fiks. Jo për Britaninë, as për Amerikën. Të dy duket se e shohin ligjin e detit si një mjet të dobishëm për të p enguar Kinën, veçanërisht pas një vendimi arbitrazhi ligjërisht të detyrueshëm të dhënë në 2016 nga Gjykata e Përhershme e Arbitrazhit në Hagë. Gjykata vendosi që pretendimet e Kinës mbi sipërfaqe të mëdha të Detit të Kinës Jugore, të rrethuara nga një “linjë me nëntë vija” mitike ishin të p aligjshme sipas ligjit ndërkombëtar, duke shkelur parimet themelore të lirisë së lundrimit dhe të drejtave të shteteve të tjera, transmeton lexo.com.al.
Çështja u soll nga Filipinet nën Konventën e OKB për Ligjin e Detit, e njohur si UNCLOS, një statut global detyrues për të gjitha aspektet e oqeaneve të botës i miratuar në 1982 pas viteve të negociatave (Unë veprova si bashkë-këshillues për Filipinet). Shtetet e Bashkuara janë një nga vendet e pakta që nuk janë bashkuar me traktatin – k undërshton klauzolat në lidhje me të drejtat e burimeve minerale në shtratin e detit të hapur – por mbështet shumicën e dispozitave pasi pasqyrojnë të drejtën e përgjithshme ndërkombëtare. Konventa vlerësohet nga Departamenti i Mbrojtjes i SHBA-së për rregullat e saj të qarta mbi lirinë e lundrimit, duke përfshirë anijet l uftarake dhe parimet e saj mbi ruajtjen detare dhe peshkimin, dhe për sistemin e saj për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve, përfshirë edhe kufijtë detarë. Departamenti i Shtetit e mirëpriti menjëherë vendimin mbi çështjen Filipine-Kinë në 2016. Kryeministri britanik në atë kohë, David Cameron, p aralajmëroi Kinën që t’i përmbahet asaj.
Megjithatë sot, Britania, një palë në UNCLOS, është duke u mbështetur në ligjin e saj d inamizitues të detit. Duke i njoruar detyrimet e saj sipas traktatit, ajo është duke m inuar përpjekjen e administratës Biden për të përdorur të njëjtin organ rregullash për të frenuar pretendimet detare të Kinës. Shkaku është një grup pak i njohur me 55 ishuj në mes të Oqeanit Indian të njohur si Arkipelagu Chagos. Për 150 vjet ata ishin pjesë e kolonisë britanike të Mauritius. Pastaj, në 1965, me nxitjen e Presidentit Lyndon Johnson, Britania vendosi të ndajë ishujt nga Mauritius dhe, pikërisht në kohën kur bota po binte dakord se epoka e kolonializmit kishte mbaruar, krijoi një koloni të re, të quajtur Territori Britanik i Oqeanit Indian. Një nga ishujt, Diego Garcia, u dha me qira tek Shtetet e Bashkuara për një bazë u shtarake. Mauritius mori pavarësinë e tij në 1968, por pa Chagos. E gjithë popullsia e ishujve – rreth 1800 njerëz me ngjyrë, kryesisht pasardhës të s kllevërve që jetonin dhe punonin në plantacione atje – u larguan me forcë dhe u transportuan në pjesë të tjera të Mauritius, Seychelles dhe Britani, transmeton lexo.com.al.
Episodi, të cilin qeveria britanike vetë e ka quajtur qysh atëherë “të t urpshëm”, nuk kishte qenë i njohur gjerësisht – deri më tani, pasi këto ngjarje kthehen përsëri për të p ërndjekur Britaninë dhe, indirekt, Amerikën. Mauritius ka kohë që ka kërkuar për të marrë Chagos prapa, dhe përpjekja e tij është mbështetur nga shtete të shumta – përfshirë Indinë, të gjithë kontinentin afrikan, qeveri të ndryshme në Amerikën Latine dhe Evropë – dhe shumë qytetarë të Chagos të zhvendosur që nuk hoqën kurrë dorë nga shpresa e tyre për t’u kthyer në shtëpitë e tyre. Ato përpjekje kanë dhënë fryte. Në shkurt të vitit 2019, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë, në Hagë, vendosi që Chagos është ndarë nga Mauritius në mënyrë të p aligjshme, në shkelje të të drejtës së vetëvendosjes dhe integritetit territorial të Mauritius. (Unë përfaqësova qeverinë në atë rast dhe vazhdoj të vijoj në procedurat përkatëse).
Vendimi, i lëshuar me kërkesë të Asamblesë së Përgjithshme të OKB, nuk është ligjërisht i detyrueshëm për anëtarët e OKB – pra, as për Britaninë dhe as Mauritius – por ai ofron një deklaratë të fortë në lidhje me ligjin, dhe vetë OKB kërkohet ta respektojë atë. Hartat zyrtare të OKB-së janë ndryshuar për të treguar Arkipelagun Chagos, përfshirë Diego Garcia, që i përkasin Mauritius, jo Britanisë. Tre muaj pas mendimit këshillimor të ICJ, Asambleja e Përgjithshme votoi me shumicë dërrmuese për një rezolutë që pohonte se Chagos ishte një pjesë integrale e Mauritius dhe i bëri thirrje Britanisë të tërhiqej nga ishujt brenda gjashtë muajve, deri në nëntor 2019. Rezoluta – të cilën Britania dhe Shtetet e Bashkuara k undërshtuan – deklaroi gjithashtu se qytetarët e gjithashtu thanë që Chagos duhet të jenë në gjendje të kthehen tani në shtëpitë e tyre, transmeton lexo.com.al.
Por britanikët kanë refuzuar të largohen, gjë që ka sjellë në një rast tjetër para Tribunalit Ndërkombëtar për Ligjin e Detit, në Hamburg, Gjermani, një organ që vepron nën UNCLOS – traktati për të cilin Britania shpalli angazhimin e saj absolut. Tribunali, në një çështje të sjellë nga Mauritius për të përcaktuar kufirin detar midis territorit të saj të Chagos dhe Maldivet, vendosi që vendimi i I.C.J. në janar kishte konfirmuar sovranitetin e Mauritius mbi Chagos dhe hodhi poshtë pretendimet e Britanisë. Megjithatë, në vend që të largohet ose të lejojë qytetarët e Chagos të kthehen, Britania ka bërë si Kina dhe ka mbyllur syrin mbi vendimet dhe sundimin ndërkombëtar të ligjit. Rishikimi i fundit i politikës së jashtme të Britanisë pohon se u shtria e saj do të mbajë një “prani të përhershme” në Chagos. Vetëm javën e kaluar u lëshua një monedhë e re e Territorit të Oqeanit Indian Britanik, duke shfaqur një figurë të Mbretëreshës Elizabeta të II-të në njërën anë dhe anemonën e Chagos (e njohur si peshku klloun) në anën tjetër.
Pozicioni i qeverisë britanike është në k onflikt të drejtpërdrejtë me parimet që ajo përmendi në një shënim diplomatik drejtuar Pekinit në shtator, duke u a nkuar se pretendimi i Kinës për të pasur të drejta historike mbi zonat e Detit të Kinës Jugore shkel ligjin ndërkombëtar, UNCLOS dhe vendimin e arbitrazhit të 2016. Standardi i dyfishtë i p acipë i Britanisë është g rotesk, dhe i d ëmshëm. Ndër të tjera, duke marrë parasysh bazën u shtarake të SHBA në Diego Garcia, ajo m inon përpjekjen e administratës së Biden për të përdorur UNCLOS për të kërkuar llogaridhënie nga Kina për e kspansionizmin e saj. Çfarë mund të bëhet? Ngjashëm si administrata e Trump që kishte i njoruar vendimin e I.C.J., z. Biden dhe z. Blinken nuk kanë thënë asgjë për Chagos deri më tani. E megjithatë, të v arrosësh kokën në rërë do të thotë të mbështesësh s hkeljen e qartë të Britanisë të ligjeve dhe traktateve që janë thelbësore për çështjen e Detit të Kinës Jugore dhe të ofrosh miratim të heshtur për një politikë koloniale të vazhdueshme me ngjyrim r acist. Si mundet që administrata e Biden të mbështesë një aleat që promovon vetëvendosjen për njerëzit e bardhë në Ishujt Falkland, siç ka bërë Britania, ndërsa e refuzon atë për Mauritius dhe popullsinë e saj të Chagos të zezë?, transmeton lexo.com.al.
Megjithatë, ekziston një zgjidhje e thjeshtë dhe efektive – nëse qeveria amerikane është me të vërtetë e përkushtuar ndaj shtetit të së drejtës dhe traktateve ndërkombëtare. Mauritius u ka ofruar tashmë Shteteve të Bashkuara një qira 99-vjeçare mbi Diego Garcia, duke siguruar një siguri afatgjatë që mungon në marrëveshjen aktuale të Amerikës me Britaninë, e cila skadon në 2036. Në këmbim, qytetarët e Chagos do të lejohen të kthehen në pjesë të Chagos. Mund të krijohet një zonë e mbrojtjes detare për të ruajtur një mjedis të pacenuar detar. Kështu do të ulej më në fund flamuri në koloninë e fundit të Britanisë në Afrikë. Ky është një propozim win-win. Siguria, të drejtat e njeriut dhe mjedisi detar janë të mbrojtura. Shteti i ligjit, traktatet dhe UNCLOS promovohen. A kuzat e h ipokrizisë dhe standardit të dyfishtë i hidhen erës./NYT/Lexo.com.al/e.c.
