Nga Max Boot/ Nëse dëgjoni krahun e djathtë në Izrael dhe Shtetet e Bashkuara, l ufta e fundit 11-ditore në Gaza është kthyer në një argument bindës kundër arritjes të një marrëveshjeje bërthamore me Iranin. 44 senatorë republikanë – pothuajse i gjithë grupi përfaqësues – i dërguan një letër Presidentit Biden më 12 maj duke argumentuar se për shkak se Irani “është një mbështetës financiar dhe material i vjetër i Hamasit”, Shtetet e Bashkuara, “duke u përfshirë në negociata aktive me Iranin që sigurojnë miliarda dollarë lehtësimi nga sanksionet, do të kontribuojë pa dyshim në mbështetjen e Iranit ndaj Hamasit dhe organizatave të tjera t erroriste që s ulmojnë amerikanët dhe aleatët tanë”.
Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu ngriti një rast të ngjashëm të martën, duke lobuar te Sekretari i Shtetit Antony Blinken që vizitoi vendin që të mos bashkohet përsëri me Planin e Përbashkët të Përgjithshëm të Veprimit (JCPOA), siç njihet ndryshe marrëveshja bërthamore. Javën e kaluar, Ron Dermer, një i besuar i Netanyahut që dha dorëheqjen në janar si Ambasador i Izraelit në Uashington, akuzoi administratën e Biden për përfshirjen “në një akomodim të Iranit në rastin më të mirë, një zbutje ndaj Iranit në rastin më të keq” dhe pretendoi se ringjallja e JCPOA do të ishte “k atastrofike për sigurinë kombëtare të Izraelit”, transmeton lexo.com.al.
Më vjen keq, por kam probleme në ndjekjen e logjikës këtu. Negociatat për të ringjallur marrëveshjen bërthamore po vazhdojnë. Administrata e Biden nuk i ka hequr s anksionet ndaj Iranit. Fushata “p resioni maksimal” i filluar nga administrata Trump kur u tërhoq nga JCPOA në 2018 mbetet në fuqi. Këto s anksione, të kombinuara me pandeminë Covid-19, kanë pasur një ndikim s hkatërrues në ekonominë e Iranit. Ekonomia e Iranit u tkurr rreth 4.99 për qind në vitin 2020. Por asgjë nga ato nuk e pengoi aftësinë e Hamasit për të gjuajtur me r aketa Izraelin. Hamas dhe Xhihadi Islamik Palestinez vlerësohet të kenë qëlluar 4,300 raketa në drejtim të Izraelit për 11 ditë, afërsisht i njëjti numër të cilin ata hodhën mbi 50 ditë gjatë l uftës së fundit në Gaza në 2014. Jo vetëm që vëllimi ditor i g oditjeve ishte më shumë se katër herë më i madh se në 2014, por shumë më tepër r aketa ishin në gjendje të arrinin në dy qytetet më të mëdha të Izraelit, Tel Avivi dhe Jerusalemi (për fat të mirë, 90 për qind u shkatërruan nga sistemi i mbrojtjes së Kupolës së Hekurt).
Çfarë ndryshimi kanë bërë s anksionet e Trump? Është e vështirë të shohësh se si dalja e SHBA nga JCPOA e ka dëmtuar Hamasin në ndonjë mënyrë. As nuk ka ndonjë provë të një zvogëlimi të k ërcënimit nga milicitë e tjera të mbështetura nga Irani të tilla si Hezbollahu Libanez, Houthis në Jemen ose Forcat Popullore të Mobilizimit në Irak. Houthi, në veçanti, vazhdojnë të shënjestrojnë Arabinë Saudite me dronë dhe sulme r aketore të sofistikuara të mundësuara nga Irani. Sulmi më i rëndë në 2019 mbylli përkohësisht më shumë se gjysmën e prodhimit të naftës saudite. Përsëri, e gjithë kjo po ndodh që kur Presidenti Donald Trump u largua nga JCPOA. E dini se çfarë tjetër ka ndodhur që kur Trump doli nga një marrëveshje që kishte zvogëluar rezervat e uraniumit në Iran me 98 për qind? Pavarësisht operacioneve s abotuese izraelite, Teherani ka rritur pasurimin bërthamor. Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA) vlerëson se Irani ka grumbulluar më shumë se 10 herë sasinë e uraniumit të pasuruar të lejuar sipas marrëveshjes së vitit 2015, transmeton lexo.com.al.
Për më tepër, tani po pasurohet me më shumë se 60 për qind pastërti – shumë më e lartë se kufiri i JCPOA prej 3.67 për qind. Drejtori i Përgjithshëm i IAEA Rafael Grossi tha për Financial Times se “Një vend i pasuruar me 60 për qind është një gjë shumë serioze – vetëm vendet që bëjnë b omba arrijnë këtë nivel. 60 për qind është pothuajse e klasës së armëve, pasurimi komercial është 2, 3 [për qind]”. Kështu që po përpiqem të kuptoj se si ruajtja e status quo-së po rrit sigurinë e Izraelit. Paralajmërim: Nuk është kështu. Administrata e Trump vendosi një bast që duke dalë nga JCPOA dhe duke vendosur s anksione, mund ta detyrojë Iranin të bie dakord për t’i dhënë fund jo vetëm programit të tij bërthamor, por edhe programit të r aketave dhe mbështetjen e tij aleatët rajonalë. Ky bast ka dhënë një kundërefekt negativ.
Në çdo aspekt, Irani është më i rr ezikshëm tani sesa ishte ndërsa marrëveshja bërthamore ishte ende në fuqi. Linjat e ashpra si në Shtetet e Bashkuara ashtu edhe në Izrael insistojnë gjithmonë se është çështje kohe që Irani të mbarojë rezervat e valutave të huaja dhe t’u nënshtrohet 12 kërkesave të bëra nga sekretari i atëhershëm i shtetit Mike Pompeo – të cilat nuk përfshijnë vetëm çmontimin e programit bërthamor por edhe ndërprerjen e mbështetjes për forcat e aleatëve. Ëndërroni. S anksionet amerikane prej shumë dekadash nuk mundën të detyronin koncesione nga Kuba dhe Koreja e Veriut – dhe ato r egjime nuk kanë pasurinë e naftës së Iranit. Kina po rrit aktualisht importet e saj të naftës iraniane dhe ka rënë dakord të investojë 400 miliardë dollarë në atë vend gjatë 25 viteve të ardhshme, transmeton lexo.com.al.
Duke qenë se në zgjedhjet e ardhshme të Iranit në 18 qershor është pothuajse e sigurt që do të zgjidhet dikush na vijat e ashpra, Teherani nuk ka të ngjarë të jetë në humor për të bërë lëshime ndaj Perëndimit përtej një rikthimi të mundshëm të programit të tij bërthamor – dhe madje kjo është në dyshim . Nuk ka asnjë arsye për të imagjinouar se fushata e “p resionit maksimal” do të detyrojë Iranin të ndalojë mbështetjen e Hamasit dhe grupeve të tjera t erroriste. Një marrëveshje e ripërtërirë bërthamore nuk do të ndalojë gjithashtu mbështetjen iraniane për t errorizmin, por të paktën do të zgjaste kohën “përcaktuese” të Iranit për të zhvilluar një a rmë bërthamore. Kjo është shumë në interes të Izraelit – dhe të Shteteve të Bashkuara – pavarësisht nga ato që thonë republikanët dhe Likudnikët. Irani është mjaft i rr ezikshëm qoftë siç është pa a rmë bërthamore./TheWashingtonPost/Lexo.com.al/e.c.
