Nga Tanya L. Domi dhe Ivana Stradner/ Megjithëse Bosnja dhe Hercegovina ka shmangur l uftën në shkallë të plotë që nga 1995, vendi nuk ka qenë kurrë më pranë një k rize tjetër etnike sesa është sot. Rusia, e drejtuar nga pasiguritë e lidhura me Bashkimin Evropian dhe NATO-n, po shton n darjet etnike të Bosnjës ndërsa një BE e vetëkënaqur shikon ndërsa Bosnja shtyhet më afër h umnerës. Është koha që Shtetet e Bashkuara të ndërhyjnë, në vend se të presin një realizim k atastrofik të këtyre zhvillimeve të rr ezikshme. Rëndësia e Bosnjës për fuqitë perëndimore dhe për Rusinë buron nga i njëjti fakt: Vendi është i vendosur në kryqëzimin e ndikimit të NATO-s dhe Rusisë. Perëndimi njeh disa nga potencialet që Bosnja mund të kishte nëse do të futej në bllokun e NATO-s, por duket se nuk i kupton degëzimet e vendit që rrëshqasin në rr ëmujën e shkaktuar nga Kremlini.
Nga ana e saj, Rusia është thjesht e qëndrueshme: Ashtu siç u përpoq pa sukses për të parandaluar Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut nga anëtarësimi në NATO, ashtu edhe këti po përpiqet të ndalë aspiratat e Bosnjës drejt të njëjtit qëllim. Megjithëse Rusia këmbëngul publikisht në parimin e mosndërhyrjes në punët e brendshme, Kremlini k ërcënoi së fundmi hapur Bosnjën për përpjekjen e saj për t’u bashkuar me NATO. Brenda Bosnjës, anëtari serb i presidencës së Bosnjës, Milorad Dodik, i cili u s anksionua nga Shtetet e Bashkuara në janar 2017, ka punuar me zell me zyrtarët rusë për të p rishur, d egraduar dhe m inuar demokracinë boshnjake. Për disa vjet, ai ka bërë thirrje që entiteti me shumicë serbe të Bosnjës të s hkëputet nga Bosnja dhe të bashkohet me Serbinë, duke realizuar ëndrrën n acionaliste për një “Serbi të Madhe”, transmeton lexo.com.al.
Natyrisht, Rusia mohoi çdo ndërhyrje në zgjedhjet e 2018 në Bosnjë. Dodik a kuzoi Shtetet e Bashkuara se ka vepruar kështu në vend. Por nuk janë vetëm serbët e Bosnjës të cilët Rusia po përpiqet të ndikojë. Që kur Marrëveshja e Dayton i dha fund L uftës së Bosnjës në 1995, vendi është mbajtur së bashku nga një ekuilibër d elikat i dy blloqeve politike – Republika Srpska e drejtuar nga serbët dhe Federata e Bosnjës dhe Hercegovinës me shumicë boshnjake. Por, në një r efuzim të Dayton, kroatët boshnjakë kanë këmbëngulur të kenë bllokun e tyre politik. Krijimi i një njësie politike kroate do ta c opëtonte vendin më tej, duke d obësuar një qeveri shtetërore tashmë të d obët. Natyrisht, Rusia ka mbështetur në mënyrë aktive pretendimet kroate të d iskriminimit dhe kërkesat e tyre për një entitet të tretë administrativ për shumë vite. Dragan Coviç, një ish anëtar i presidencës së Bosnjës dhe udhëheqësi aktual i partisë politike n acionaliste të Bashkimit Demokratik Kroat, vazhdon të mbështesë zyrtarë rusë, të cilët kanë mbështetur prej kohësh krijimin e një entiteti të tretë dhe kundërshtojnë anëtarësimin e Bosnjës në NATO.
Këto çështje u n xehën edhe më shumë kohët e fundit kur u shfaq një dokument i diskutueshëm i njohur si “Balkan non-paper”. Dokumenti, i cili dyshohet të ketë origjinën nga zyra e Kryeministrit slloven Janez Jansa – një tjetër aleat i ngushtë i Rusisë – tregon më tej m akinacionet e huaja për të rishikuar kufijtë administrativë të Bosnjës përgjatë vijave etnike, së bashku me Ballkanin më gjerë. Non-paperi misterioz sugjeron që Republika Srpska të shkëputet nga Bosnja, që Kosova dhe Shqipëria të bashkohen dhe që Kosova dhe Serbia të nënshkruajnë një marrëveshje shkëmbimi territoresh. Pavarësisht rasteve kaq f lagrante të nd ërhyrjes ruse dhe raportit të fundit të Departamentit të Shtetit të SHBA që thekson operacionet d ashakeqëse të Rusisë në Bosnjë, Johann Sattler, Ambasadori i BE në Bosnjë, deklaroi kohët e fundit se ai nuk kishte vërejtur një rritje të ndikimit rus atje. Ish-ministri gjerman i Bujqësisë Christian Schmidt sapo është zgjedhur për të udhëhequr Zyrën e Përfaqësuesit të Lartë (OHR), organi ndërkombëtar që mbikëqyr zbatimin e marrëveshjes së paqes që i dha fund L uftës së Bosnjës. Nëse Schmidt d ështon, Rusia do ta brohoritë atë, transmeton lexo.com.al.
Dhe ndërkohë, i njorimi i p roblemit do ta p ërkeqësojë atë. Nga ana e Uashingtonit, duhet të ketë veçanërisht kujdes nga përpjekjet e Coviç dhe Dodik, të cilët kanë k ërcënuar të mos marrin pjesë në zgjedhjet e ardhshme pa kryer reformën zgjedhore sipas pëlqimit të tyre, për të d elegjitimuar demokracinë. Covic dhe Dodik kanë i nstrumentalizuar një vendim të diskutueshëm të vitit 2016 nga Gjykata Kushtetuese e vendit që bëri thirrje për ndryshime në ligjin zgjedhor të federatës që rregullon mënyrën sesi Dhoma e Popullit, dhoma e sipërme e Parlamentit Boshnjak, zgjidhet nga 10 kantonet e saj. Gjykata përcaktoi që përfaqësimi aktual i zgjedhur i boshnjakëve, kroatëve dhe serbëve ishte “në k undërshtim” me parimin e barazisë të përfshirë në Kushtetutën e Bosnjës. Ky vendim erdhi pas gjykimit të çështjes Sejdic-Finci të vitit 2009 të dhënë nga Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut, e cila zbuloi se Kushtetuta d iskriminon qytetarët që nuk janë anëtarë të grupeve etnike me shumicë (boshnjakë, serbë ose kroatë), duke i ndaluar ata të kërkojnë zyra më e lartë në Presidencë ose Shtëpinë e Popullit.
Në këtë kontekst, komunikimi i parë i Sekretarit të Shtetit të SHBA Antony Blinken me qeverinë boshnjake preku këto reforma kushtetuese të lidhura, përfshirë agjendën ekonomike dhe anti-k orrupsionin për të cilat administrata e Biden është zotuar të punojë në partneritet me qeverinë e Bosnjës. Se çfarë do të sjellë ky angazhim modest mbetet të shihet. Vendimi i gjykatës së BE kërkon ndryshime kushtetuese dhe çfarëdo që amerikanët të ofrojnë, siç këshillohet nga Blinken në një letër të marsit drejtuar presidencës boshnjake, mund të përdoret nga n acionalistët që rezulton në një Bosnjë më pak demokratike, me mundësi të tilla si zgjedhja indirekte e presidencës triumvirate nga brenda Parlamentit, duke çimentuar fuqinë e partive politike n acionaliste, transmeton lexo.com.al.
Presidenti i SHBA Joe Biden, i cili ka përvojë të konsiderueshme në Ballkan nga vitet 1990, duhet të shtyjë pjesën tjetër të administratës së tij të marrë edhe një herë mantelin e mbështetjes së demokracisë në Ballkanin Perëndimor. Së pari, duke u mbështetur në mbështetjen e saj të deklaruar për Bosnjën në ndjekjen e “reformave që do t’i mundësojnë asaj të prosperojë dhe të sigurojë statusin e kandidatit të BE”, Shtetet e Bashkuara duhet të vazhdojnë përpjekjet e tyre për të përparuar me shpejtësi anëtarësimin e vendit në NATO. Bosnja dhe NATO kanë demonstruar tashmë sukses në një sërë iniciativash, duke përfshirë stërvitje të përbashkëta u shtarake. Së dyti, Shtetet e Bashkuara dhe BE duhet të hetojnë bashkërisht ndërhyrjen ruse të drejtpërdrejtë dhe indirekte, duke e përshkruar atë për atë që është dhe duke mbështetur përpjekjet e Bosnjës për të ruajtur sovranitetin e saj kundër f orcave a rmiqësore.
Së treti, takimi i ardhshëm i G-7 në qershor duhet të përdoret si një mundësi për takime në margjina midis Shteteve të Bashkuara, Gjermanisë dhe BE për të filluar diskutimet mbi një strategji për të përparuar demokracinë në Bosnjë përmes kujdesit të OHR. Roli i zëvendës përfaqësuesit të lartë plotësohet nga amerikanët dhe kjo është një kohë e mirë për të sjellë staf të ri për të përparuar çdo strategji të rënë dakord. Shtetet e Bashkuara dhe Gjermania duhet të mbajnë kontakte të ngushta dhe mund të përdorin Samitin e planifikuar të Biden për Demokraci si një platformë për diskutim publik mbi këtë strategji dhe proces plotësisht të përgatitur, transmeton lexo.com.al.
Në veçanti, BE duhet të trajtojë haptazi çështjen e thashethemeve të përpjekjes së qeverisë sllovene për të rishikuar kufijtë administrativë të Bosnjës dhe, në pritje të rezultateve të hetimit të saj, të vë në pikëpyetje rotacionin e Sllovenisë si President i Këshillit të Bashkimit Evropian, i cili fillon në 1 korrik. Bosnja nuk ka nevojë të shkojë përsëri në k aosin që përjetoi në vitet 1990 dhe fuqitë perëndimore kanë hapa të qartë, të zbatueshme për ta përmbajtur atë të mos bëjë kështu. Ndërsa vendi punon për të miratuar reformat e nevojshme, si dhe për t’u bashkuar me NATO dhe BE, përpjekja e Rusisë për të c opëtuar strukturën e saj sociale përgjigjet më së miri duke dyfishuar tendencat më pozitive, pro-demokracisë në vend. D ështimi për të vepruar, siç po bën aktualisht BE, është sikur të ftosh t razirat./ForeignPolicy/Lexo.com.al/e.c.
