Që nga p ërmbysja e Saddam Huseinit, një d espot i m bytur në g jak, Iraku ka kaluar nga k riza në l uftë civile dhe është kthyer përsëri. Sot, ndërsa vendi përgatitet për zgjedhje në tetor, shumë irakienë thonë se janë shumë të n everitur për të votuar. Ku është kuptimi, pyesin ata, kur qeveria që ata do të zgjedhin mezi mund të qeverisë, kur politikanët janë të p adobishëm dhe të k orruptuar dhe kur vendi drejtohet me të vërtetë nga m ilicitë, f raksionet, shefat e fiseve dhe fuqitë e huaja? Megjithatë ka arsye për shpresë. Kryesorja është se Iraku është më pak i d hunshëm se sa ka qenë.
Nga 2014, një e treta e territorit të saj ishte kontrolluar nga Shteti I slamik (ISIS), një grup që s kllavëronte gratë dhe di gjte njerëzit në k afaze. Që kur “k alifati” u s hkatërrua në 2017, u kthye një masë qetësie, duke i lënë bizneset të veprojnë dhe fëmijët të ecin në shkollë pa fr ikë se do të sh përthejnë nga një makinë b ombë. Ekonomia është parashikuar të rikuperohet nga t ronditja e Covid-19. Dhe paqja krijon një mundësi për irakianët për të ndërtuar një shtet që funksionon në të vërtetë, transmeton lexo.com.al.
Një hap thelbësor në atë drejtim është të m enjanosh m ilicitë. Disa nga këto grupe kryesisht të a rmatosura shiite janë krijuar për të m poshtur ISIS. Ayatollah Ali al-Sistani, kleriku më i respektuar Shia në Irak, u bëri thirrje të rinjve që të bashkohen me lu ftën. Sidoqoftë, kur fushata mbaroi, ata nuk i lanë a rmët. Krejt e kundërta: ata p ërvetësuan vendet e përhershme në listën e pagave publike. Buxheti i m ilicive për pagat është rritur çdo vit, nga 1.3 trilionë dinarë irakianë (1.1 miliard dollarë) në 2018 në 3.5 trilionë dinarë irakianë në 2021. Qeveria e Irakut shpenzon tani 2% të PBB-së në f orcat e saj informale të a rmatosura, më shumë sesa shumica e vendeve shpenzojnë për ato zyrtare.
Kjo nuk përfshin paratë që m ilicitë bëjnë nga k ontrabanda dhe z hvatja. Dhe shumë prej tyre janë gjithçka përveç besnikë ndaj shtetit. Disa marrin porosi nga Irani; të tjerë nga komandantët e k orruptuar të l uftës. Do të ndihmonte nëse Ayatollah Sistani, i cili ka heshtur gjatë, t’u thoshte m ilicive që misioni i tyre ka mbaruar. Pavarësisht kësaj, qeveria duhet të kërkojë të marrë përgjegjësinë për fondet e mëdha që kontrollojnë m ilicët. Ajo duhet të integrojë gjithashtu disa nga personat e a rmatosur të tyre në u shtrinë irakiane, nën zinxhirin e rregullt të komandës, dhe të çmobilizojë dhe pensionojë pjesën tjetër, transmeton lexo.com.al.
Kjo do të jetë njëkohësisht e s htrenjtë dhe e rr ezikshme – një mbështetës i zëshëm i d emobilizimit u v ra kohët e fundit. Por alternativa është më e ke qe. Disa b osë të m ilicisë synojnë të imitojnë Trupat e Gardës Re volucionare Iraniane, një f orcë që d ominon në mënyrë k orruptive ekonominë iraniane dhe merr urdhra vetëm nga teokrati i lartë i Iranit. Një plan për të çmobilizuar m ilicitë irakiane u hartua vite më parë. Duhet pastruar dhe zbatuar. Një hap tjetër jetik është që qeveria të ofrojë shërbime për qytetarët dhe jo vetëm punë për nëpunësit civilë.
Pagat dhe pensionet për punonjësit e sektorit publik ndonjëherë marrin më shumë se të gjitha të ardhurat e naftës të shtetit. Punësimi është n epotik. Asnjë punëdhënës privat nuk paguan aq shumë për kaq pak punë, kështu që shumica e irakianëve duan një punë në qeveri. Kjo e bën më të vështirë rekrutimin e firmave private. Kjo g llabëron gjithashtu para që mund të përdoren për shkolla, spitale dhe mirëqenie për nevojtarët e vërtetë. Ministri i Financave ka një plan për të pakësuar shërbimin civil, për të larguar punëtorët f antazëm dhe për të investuar në gjëra që përfitojnë shumica e irakianëve. Duhet të miratohet, transmeton lexo.com.al.
Së treti, qeveria duhet të heqë subvencionet e energjisë, të cilat kushtojnë një shifër marramendëse prej 10% të PBB-së. Energjia elektrike është e lirë – ose, meqenëse faturat rrallë mblidhen, krejtësisht falas – kështu që përdoruesit e h arxhojnë atë në një shkallë të madhe. Për të gjeneruar më shumë, qeveria importon gaz nga Irani, por shpesh d ështon të paguajë për të. Asgjë nga këto nuk është e nevojshme. Iraku prodhon shumë gaz, por shpërdoron shumicën e tij. Vendi duhet të grumbullojë më shumë dhe të imponojë një normë tregu tek konsumatorët.
Kjo do t’u jepte atyre një nxitje për të ruajtur energjinë, paranë publike dhe mjedisin. Për të ndihmuar në realizimin e gjithë kësaj, votuesit duhet të votojnë. Megjithëse kjo mund të jetë e f rikshme në zonat e m bizotëruara nga m ilicia, kur irakianët b ojkotojnë votimin kjo vetëm sa çimenton k ontrollin e grupeve të a rmatosura dhe fr aksioneve të u rryera të k orruptuara. Do të ndihmonte nëse p rotestuesit të cilët bënë kaq shumë z hurmë në 2019, të organizoheshin dhe të ofronin një alternativë. Në mungesë të kësaj, votuesit duhet të zgjedhin kandidatin më të pastër në rrethin e tyre, transmeton lexo.com.al.
Rruga e gjatë e kthimit
Qeveria e ardhshme irakiane do të përballet me mjaft k undërshtim ndaj reformave të tilla nëse i provon ato. Aq më tepër arsye për të l uftuar më shumë për ta. Ndërtimi i një shteti është i vështirë dhe do të zgjasë shumë. Por është në interesin e irakianëve. Përvoja e fundit e k aosit në vendin e tyre duhet t’i bëjë ata të vetëdijshëm për çmimin e d ështimit./TheEconomist/Lexo.com.al/e.c.
