Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut konstatoi shkelje të Konventës së të Drejtave të Njeriut për çështjen “Gërdeci”.
“Gjykata konstaton se ka pasur shkelje të aspektit procedural të nenit 2 të Konventës”.
Në vendim thuhet se shteti i paditur duhet të dëmshpërblejë kërkuesit brenda tre muajve nga data në të cilën vendimi merr formë të prerë.
“Shteti i paditur duhet t’u paguajë kërkuesve, brenda tre muajve nga data në të cilën vendimi merr formë të prerë në përputhje me nenin 44 § 2 të Konventës, shumat e mëposhtme: bashkërisht Zamira Durdajt dhe Feruzan Durdajt, 12 000 euro (dymbëdhjetë mijë euro), plus çdo taksë që mund të paguhet për dëmin jopasuror; aplikantëve të mbetur, 10,000 (dhjetë mijë euro) secili, plus çdo taksë që mund të paguhet për dëmin jopasuror; bashkërisht për të gjithë aplikantët, 8,000 (tetë mijë euro) euro, plus çdo taksë që mund t’u ngarkohet atyre, në lidhje me kostot dhe shpenzimet; që nga skadimi i tre muajve të sipërpërmendur deri në shlyerje, do të paguhet interes i thjeshtë për shumat e mësipërme me një normë të barabartë me normën marxhinale të huadhënies të Bankës Qendrore Evropiane gjatë periudhës së mospagimit plus tre pikë përqindjeje”, thuhet në vendimin e Strasbugut.
Personat që dërguan çështjen në Strasburg janë Zamira Durdaj dhe Feruzan Durdaj, prindërit e të ndjerit Erison Durdaj, Feruzan Durdaj, Roxhens Durdaj, Alketa Hazizaj, Aishe Selami, Pashk Kaçi, Mirela Hazizaj, Miselda Zguri, Medi Gola, Rabie Gërdeci, Shaban Brahushi, Sabrie Picari, Dylbere Prini, Adelina Cani, Meltina Haka, Bege Aliu dhe Esmeralda Sefaj.
“Në momentin e shpërthimit Erison Durdaj, atëherë shtatë vjeç, kishte kaluar pranë objektit së bashku me kushëririn e tij, Roxhens Durdaj, duke i lënë një drekën nënës së Roxhensit dhe tezes së Erisonit, i cili punonte në objekt. Erison Durdaj mbeti i plagosur rëndë nga shpërthimi dhe u transferua në një spital në Itali si masë urgjente, ku vdiq më 3 prill 2008. Roxhens Durdaj, në atë kohë 11 vjeç, mbeti i plagosur rëndë nga flakët e shpërthimit. Të trembëdhjetë aplikantët në aplikimin nr. 46707/13 , si dhe kërkuesi i dytë në kërkesën nr. 46714/13 Alketa Hazizaj, ishin duke punuar në objekt dhe u plagosën rëndë nga shpërthimi’, shkruhet në vendim.
Gjykata konstaton se zgjedhja e Gërdecit si vend i objektit të çmontimit të armëve ishte bërë në kundërshtim me ligjin dhe rregulloret e shtetit. Zona nuk ishte licencuar për ruajtjen dhe demontimin e municioneve. Zona e Gërdecit, e cila administrohej nga Ministria e Mbrojtjes, nuk ishte licencuar për t’u përdorur si depo municioni. Një operacion i përmasave të tilla nuk duhet të ishte kryer kurrë në një vendndodhje afër rrugëve publike dhe banesave.
“Procedurat e përdorura në objektin e Gërdecit kanë qenë të pasigurta dhe jo në përputhje me standardet normale të punës në vendet e punës që kanë të bëjnë me eksploziv dhe lëndë shtytëse. Procesi i dekomisionimit kishte mbartur një shkallë rreziku në vetvete, pasi kishte konsistuar në ruajtjen e municioneve, çmontimin e tyre dhe ndarjen dhe ruajtjen e nënprodukteve. Si i tillë, përcaktimi i objektit ushtarak të Gërdecit për qëllime dekomisionimi duhet të shoqërohej me licencimin e magazinave dhe objekteve ku duhej të zhvilloheshin operacionet e çmontimit. Megjithatë, municionet nuk ishin shkarkuar dhe ruajtur në magazina të veçanta, larg zonës së përdorur për operacionet e çmontimit. Nuk kishte magazina të licencuara për ruajtjen e municioneve të dorëzuara nga forcat e armatosura. Me lidhjen e kontratës së dytë me kontraktorin tregtar, duhet të ishin marrë një sërë masash përpara autorizimit të furnizimit me materiale dhe fillimit të punës. Disa nga masat duhet të kishin përfshirë një inspektim paraprak të makinerive të çmontimit, respektimin e masave të sigurisë nga zjarri, vlerësimin e kualifikimeve dhe trajnimin e personelit në lidhje me masat e sigurisë teknike dhe aftësinë e ruajtjes së kontraktorit. Asnjë inspektim i tillë nuk ishte kryer nga autoriteti shtetëror përgjegjës”, shkruhet në vendim.
Zamira Durdaj dhe Feruzan Durdaj kërkuan nga 25,000 euro secili për dëmin jopasuror. Aplikantët e tjerë kërkuan 10,000 euro për dëmin jomaterial. Qeveria nga ana tjetër, kundërshtoi pretendimet e ankuesve, duke argumentuar se ato ishin të pabazuara.
“Gjykata së pari vëren se shkelja e konstatuar lidhet vetëm me aspektin procedural të nenit 2. Në procedurat e brendshme, disa prej kërkuesve iu dha kompensim për shkak të, ndër të tjera , vuajtjes së tyre për shkak të vdekjes së të afërmit të tyre të ngushtë ose për shkak se ata vetë pësuan lëndime të rënda. Megjithatë, ky kompensim nuk ka të bëjë me dëmin jopasuror për defektet procedurale të konstatuara nga Gjykata dhe për këtë arsye nuk mund të merret parasysh. Gjykata vlerëson se ankuesit kanë pësuar dëme jopasurore, të cilat nuk mund të kompensohen vetëm nga konstatimi i mësipërm i shkeljes, dhe se si rrjedhim duhet të jepet kompensimi. Duke bërë vlerësimin e saj mbi baza të drejta, siç kërkohet nga neni 41 i Konventës, Gjykata i akordon Zamira Durdajt dhe Feruzan Durdajt së bashku 12,000 euro dhe kërkuesve të mbetur nga 10,000 euro secili për dëmin jopasuror, plus çdo taksë që mund të ngarkohet. Zamira Durdaj dhe Feruzan Durdaj gjithashtu kërkuan 1,000 euro në lidhje me shpenzimet dhe shpenzimet e bëra para gjykatave vendase dhe 8,300 euro për ato të bëra para Gjykatës. Ankuesit e mbetur pretenduan 1500 euro në lidhje me shpenzimet dhe shpenzimet e bëra para gjykatave vendase dhe 5550 euro për ato të bëra përpara Gjykatës. Qeveria pretendoi se shumat e kërkuara ishin të tepruara dhe të pabazuara. Sipas jurisprudencës së Gjykatës, një kërkues ka të drejtën e rimbursimit të kostove dhe shpenzimeve vetëm për aq sa është dëshmuar se këto janë kryer realisht dhe domosdoshmërisht dhe janë të arsyeshme për sa i përket sasisë. Në çështjen konkrete, duke pasur parasysh dokumentet që disponon dhe kriteret e mësipërme, si dhe faktin që të gjithë ankuesit përfaqësoheshin nga i njëjti avokat, Gjykata e konsideron të arsyeshme t’u japë shumën prej 8,000 eurosh së bashku të gjithë ankuesve. mbulimi i kostove sipas të gjitha titujve, plus çdo taksë që mund t’u ngarkohet atyre”, sipas Strasburgut.
Sipas Gjykatës, në momentin e shpërthimit po zhvillohej çmonimi dhe rreth pesëdhjetë punëtorë kishin qenë në zonën kryesore të përpunimit ku kishte rënë zjarri. Punëtorët nuk kishin mundur të shuanin zjarrin për shkak të mungesës së pajisjeve. Në kohën e shpërthimit kishte 1,067,855 ton barut, 286,476 ton lloje të ndryshme lëndësh djegëse dhe 4,365,335 ton gëzhoja TNT. Ky material ishte vendosur në vende të ndryshme i shtrirë pothuajse në të gjithë sipërfaqen e objektit të Gërdecit.
Kujtojmë se më 15 mars 2008 rreth mesditës ndodhi një shpërthim masiv në objektin e çmontimit të armëve në Gërdec. Shpërthimet vijuan për disa orë, ku 26 persona ndërruan jetë dhe rreth 300 u plagosën.
Ky shpërthim shkatërroi pasurinë e 5.829 personave, duke shkaktuar dëme materiale në shumën 2.141.343.616 lekë (lekë) sipas të dhënave të Ministrisë së Mbrojtjes.
