HEC-et janë ndër instrumentet më të rëndësishme për shpërndarjen e energjisë elektrike të pastër dhe të rinovueshme. Megjithatë, shpeshherë ndërtimi i tyre është shoqëruar me mosbesim dhe dezinformim, sidomos në lidhje me ndikimin që kanë në komunitet dhe burimet natyrore të zonës. Për të adresuar këto shqetësime, Lexo.al nëpërmjet botuesit Flogert Muça zhvilloi një reportazh të detajuar mbi aktivitetin e kompanisë që menaxhon HEC-et në Zajs, Sekë dhe Prell, me përfaqësues pedagogun e UPT-së, Bardhyl Mucekun. Duhet theksuar se aktualisht, hidrocentralet janë jashtë funksionit energjetik, pra janë të fikir dhe po përdoren vetëm për të ndihmuar banorët me ujë të bollshëm.
Në këtë reportazh u ndoq e gjithë rruga e ujit nga Zall Gjoçaj deri në bashkimin me lumin Urakë. Ajo që bie në sy gjatë gjithë itinerarit është fakti se uji merret vetëm pas kalimit të fshatit Zall Gjoçaj, duke lënë të paprekura burimet për banorët lokalë. Në shtratin e lumit është respektuar rrjedha ekologjike, duke garantuar ujë për nevojat bazë të ekosistemit dhe komuniteteve përreth, përfshirë fshatin Melth ku aktualisht jeton vetëm një familje.
Në disa segmente, uji humbet natyrshëm me kilometra të tëra në kanion për shkak të përbërjes gjeologjike të terrenit, një fenomen që nuk ka lidhje me ndërhyrjen e HEC-it.
Më pas, uji shkon me tunel në HEC-in e Zajsit, poshtë fshatut dhe përfundimisht bashkohet me lumin Urakë, për të vijuar drejt Lufajt që se ka patur kurrë këtë ujë, po me tunelin e HEC-it e kanë sot. Sigurisht ky ujë hyn në tunel duke respektuar rrjedhën ekologjike në shtratin e lumit në kanion, ku uji humbet pas pak km.
Një fakt i rëndësishëm që del nga ky konstatim në terren është se uji që më parë nuk ishte në përdorim nga banorët e fshatit Lufaj në Mirditë sepse ata ishin mbj kanion e ujin se merrnin dot, tashmë është i disponueshëm për çdo familje falë tubacionit të HEC-it. Ky është një zhvillim i rëndësishëm për një zonë që historikisht ka vuajtur nga mungesa e ujit dhe që banorët e konfirmojnë në reportazh.
Uji pasi furnizon Lufajn, çfare mbetet shkon në Sekë e bashohet me ujin ekologjik.
Një tjetër përfitim konkret për komunitetin është ndërtimi i rrugëve derë më derë: nga një rrugë inekzistente, e pakalueshme përveçse me kafshë, sot janë ndërtuar rreth 20 kilometra rrugë të reja, që mundësojnë kalimin e automjeteve dhe lidhin më mirë fshatrat me njëri-tjetrin dhe me qytetet përreth.
Në përfundim, investimi në HEC-et që verifikuam paraqesin një shembull të suksesshëm se si zhvillimi energjetik mund të bashkëjetojë me ruajtjen e natyrës dhe përmirësimin e jetës së komunitetit lokal. Nga monitorimet dhe verifikimet e Lexo.al, nuk është evidentuar asnjë mungesë uji në fshatra – përkundrazi, uji është bërë më i aksesueshëm për banorët që se kanë patur kurrë/Lexo.al
