Opinion/ A do të bëhet Kina më aktive në Libi?

A do të ndryshojnë ndryshimet në sferën politike të Libisë qasjen e Kinës ndaj vendit?

Nga Guy Burton/ Përgjigja e Kinës ndaj ndryshimeve të fundit në Libi ka qenë e kujdesshme, por pozitive. Por, a do të paralajmërojë një ndryshim më thelbësor në marrëdhëniet e veta me vendin? Tani për tani, përgjigja duket se është jo. Në vend të kësaj, ajo që duket më e mundshme është se Pekini do të vazhdojë të vëzhgojë nga larg dhe të presë një rezultat më përfundimtar në drejtim të një zgjidhjeje përfundimtare politike dhe paqes. Nëse kjo do të ndodhë, atëherë mund të marrë formë një prani më aktive kineze. 2020 ishte një nga vitet më d inamike në historinë e fundit të Libisë. Vendi është n darë që nga disfata e r egjimit të Gaddafi në 2011. Por n darja e tanishme kombëtare midis Qeverisë së Marrëveshjes Kombëtare (GNA) në Tripoli dhe Dhomës së Përfaqësuesve me bazë lindore (HOR) dhe partnerit të tij u shtarak, Gjeneral Khalifa Haftar dhe forcat e tij të a rmatosura, daton që nga viti 2014.

R ivaliteti GNA-HOR/Haftar ka fituar një mbështetje të rëndësishme të jashtme. Në 2019, Haftar filloi o fensivën e tij më të fundit u shtarake kundër Tripolit. Mbështetësit e tij ishin Rusia, Egjipti dhe Emiratet e Bashkuara Arabe. Me Haftar në prag të marrjes së kryeqytetit të vendit, GNA përmirësoi marrëdhëniet e saj me Turqinë. Fillimi i vitit 2020 shënoi fillimin e ndihmës turke, e cila çoi në një kundërs htytje të GNA dhe n gërç nga mesi i vitit. Ky n gërç hapi derën e bisedimeve. Në tetor 2020 u nënshkrua një a rmëpushim. Pastaj në nëntor, Forumi i Dialogut Politik Libian (LPDF) i ndihmuar nga OKB filloi takimin, duke sjellë së bashku 75 përfaqësues nga i gjithë vendi. LPDF ra dakord për të mbajtur zgjedhjet kombëtare në dhjetor 2021 dhe për të ngritur një qeveri të re të përkohshme për të mbikëqyrur atë proces, transmeton lexo.com.al.

Zgjedhja e qeverisë së re të përkohshme u zhvillua në 5 shkurt. Rezultati ishte një befasi. Në vend të propozimit të përbashkët të kandidatëve GNA-HOR, kryeministri i ri do të jetë Abdul Hamid Dabaiba dhe presidenti i këshillit presidencial do të jetë Mohamed Menfi. Tre ditë më vonë, zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme të Kinës, Wang Wenbin, dha një përgjigje zyrtare. Ai mirëpriti zgjedhjen e qeverisë dhe deklaroi shpresën e Kinës që do të gjendej një zgjidhje politike, duke thënë se Pekini do të mbështeste përpjekjet ndërkombëtare për këtë qëllim. Ndërkohë, vëzhgues të tjerë kinezë, si profesori Fan Hongda në Institutin e Studimeve të Lindjes së Mesme në Universitetin e Studimeve Ndërkombëtare të Shangait, vunë në dukje se ndërsa zgjedhjet ishin “të l avdërueshme”, qeveria e re do të përballet me s fida të mëdha “për të kapërcyer n darjet brenda Libisë dhe për të minimizuar n dërhyrjet e huaja në punët e Libisë”.

Rezultatet e ardhshme mund të dalin përtej qeverisë së re. Në vend që të jetë një f orcë për ndryshim, tani duket se Dabaiba dhe Menfi do të ofrojnë vazhdimësi. Të dy kanë lidhje me të kaluarën – Dabaiba mbikëqyri shumë prej projekteve më të mëdha të punëve publike të vendit para 2011 dhe Menfi ka lidhje me Haftar – por fitorja e tyre po trajtohet gjithashtu si jopr oblematike nga Rusia dhe Turqia. Mungesa e sinjaleve s hqetësuese ruse ose turke tregon se ata nuk kanë shumë f rikë nga qeveria e re. Një kusht i a rmëpushimit ishte që palët e jashtme të largoheshin në fund të janarit. Kjo nuk ka ndodhur dhe nuk ka gjasa që qeveria e re të jetë në gjendje ta zbatojë atë. Përveç kësaj, qeveria do të ketë vetëm një kohë të shkurtër në detyrë. Kjo do të thotë që Dabaiba dhe Menfi nuk do të kenë gjithashtu kohë të mjaftueshme për të arritur pjesë të tjera të a rmëpushimit, veçanërisht krijimin e zonave të sigurisë dhe një çmobilizim të plotë të grupeve të a rmatosura, transmeton lexo.com.al.

Si përfundim, përparimet e fundit të Libisë mund të jenë më të pakta sesa dukeshin në fillim. Për shkak të kësaj, vëzhguesit si Jalel Harchaoui, një specialist i Libisë në Nismën Globale kundër Krimit të Organizuar Ndërkombëtar dhe Samuel Ramani i Universitetit të Oksfordit mendojnë se nuk ka gjasa që Kina të zhvendoset nga strategjia e saj aktuale e mbrojtjes. Sipas Ramanit, “Kina mbështet GNA dhe është e përfshirë në kontrata rindërtimi me të. Por nga ana tjetër, ajo është e vetëdijshme për ndikimin e Haftar në lindje dhe kontrollin mbi fushat e naftës atje”.  Shkurtimisht, Kina kërkon “mos-shtrirje strategjike” në Libi, një pozicion që ka mbajtur për pjesën më të madhe të dekadës së kaluar dhe për të cilin Ramani ka shkruar vetë. Harchaoui pajtohet me këtë, duke thënë se “Për sa kohë që është një rr ëmujë, kjo do të thotë që Kina nuk zgjedh anët. Ajo ka qëndruar jashtë [k onfliktit] për t’i pasur të gjitha opsionet. Kina mbeti në marrëdhënie të përzemërta me GNA, por foli gjithashtu edhe me qeverinë lindore – edhe pse e dinte se nuk kishte gjëra të tilla si një bankë qendrore apo rezerva të huaja”.

Harchaoui mendon gjithashtu se mbrojtja kineze është e dukshme edhe në nivelin ndërkombëtar. Ndërsa Perëndimi i sheh Rusinë dhe Turqinë të kyçur në k onfrontim me njëri-tjetrin në Libi, Harchaoui thotë se “Nga perspektiva e Kinës, ajo sheh dy aktorë që janë anti-liberalë, të cilët janë z hgënjyer nga Perëndimi. Ata kanë më shumë gjëra të përbashkëta me njëri-tjetrin sesa k undër njëri-tjetrit”, duke përfshirë mbështetjen e tyre për figurat a utoritare në Libi. Mbrojtja kineze ndihmohet gjithashtu nga rëndësia relative e vendit në mendimet e Pekinit. Megjithëse kishte interesa të rëndësishme të biznesit kinez në Libi para vitit 2011, k ryengritja çoi në një e ksod si të kapitalit ashtu edhe të fuqisë punëtore. L uftimet që nga ajo kohë jo vetëm që kanë zvogëluar pozicionin e Libisë në ekonominë globale, por e kanë margjinalizuar gjithashtu atë nga Kina. Distanca midis dy vendeve është e dukshme në mungesë të një partneriteti mes tyre, transmeton lexo.com.al.

Ramani beson se Libia ka të ngjarë të mbetet një s hqetësim dytësor për Kinën. Kina do t’i japë përparësi marrëdhënieve me vendet e Gjirit dhe me Izraelin, ku ka lidhje të konsiderueshme diplomatike dhe tregtare. Për më tepër, ai mendon se interesat kineze në rindërtim janë përqendruar më pak në Libi sesa në Irak, ku disa firma kineze kanë fituar kontrata të rëndësishme. Përkundër kësaj, Ramani pranon se mund të ketë përfshirje më të madhe kineze nëse rrethanat janë të përshtatshme. “Nëse k onflikti vazhdon të de-p ërshkallëzohet, kjo do të përmirësonte gjërat për Kinën. Por nëse k onflikti bëhet aktiv dhe n xehet përsëri, atëherë ata do të tërhiqen”. Nëse vitet e l uftës do të marrin me të vërtetë fund, atëherë Kina është në gjendje të mirë për të përfituar. Harchaoui thotë se “Nëse qeveria fillon projekte të reja, të tilla si një zonë e madhe e tregtisë së lirë në Sirte, kompanitë kineze nuk ka shumë të ngjarë të qëndrojnë duarkryq. Ata do të duan një pjesë të saj”.

Një perspektivë e tillë mund të jetë një opsion duke pasur parasysh mungesën e investimeve publike dhe infrastrukturës në Libi në vitet e fundit. Sipas Harchaoui, prania dhe karakteri i Dabaiba në qeverinë e re mund të çojë në p resion të brendshëm për “të hapur çezmat”. Shoqëria mund të kërkojë gjithashtu më tepër. Harchaoui beson gjithashtu se Libia është në gjendje më të mirë për t’iu përgjigjur kërkesave të tilla, veçanërisht kur krahasohet me vendet e tjera të prekura nga k onfliktet në rajon si Siria dhe Jemeni. Libia ka burime për të paguar për projekte të reja. Megjithëse pjesa e saj e prodhimit të naftës ka qenë e ulët kohët e fundit, ajo ka kapacitet për ta rritur atë ndjeshëm. Së fundmi, Libia ka gjithashtu burime të tjera të të ardhurave që mund të llogariten, nga mineralet në një fond sovran të pasurisë që mund të vlejë deri në 65 miliardë dollarë./TheDiplomat/Lexo.com.al/e.c.