Pak më shumë se një muaj pasi filloi faza e saj përfundimtare, ritmi i tërheqjes u shtarake të Amerikës nga Afganistani po përshpejtohet. Presidenti Joe Biden ka deklaruar se të gjitha t rupat amerikane do të jenë jashtë vendit deri në shtator. Tani duket e mundur që ata do të largohen jo më vonë se në korrik. Gjeneralët mendojnë se paketimi dhe dorëzimi i detyrës është gati gjysmë i përfunduar. D huna nga k ryengritja e udhëhequr nga Talibanët po shtohet por Biden nuk është i gatshëm të reagojë. Ai ka qenë prej kohësh një k ritik i përfshirjes së Amerikës në Afganistan dhe sa më shpejt të largohen t rupat, aq më pak v iktima do të pësojë Amerika (megjithëse, në të vërtetë, ato janë tashmë shumë të ulëta). Baza e madhe ajrore e Kandahar, dikur shtëpia e shumë avionëve, helikopterëve dhe dronëve, është e s hkretuar. B aza ajrore po aq e madhe në Bagram pranë Kabulit është në radhë për t’iu dorëzuar më pas qeverisë afgane. Forca të tjera të NATO-s po i g arojnë amerikanët për t’u larguar. U shtria afgane do të duhet të përballet vetë me Talibanët.
Për Atiqullah Amarkhel, kjo është një ndjesi e njohur. Ish gjenerali ishte komandant në f orcat ajrore të Afganistanit kur trupat sovjetike u larguan në 1989. Qeveria që ata lanë pas, e kryesuar nga presidenti i f ortë komunist, Muhamed Najibullah, pritej të t hyhej brenda disa javësh përballë muxhahedinëve, g uerilëve i slamikë të mbështetur nga Amerika dhe Pakistani. Në fakt z. Amarkhel dhe shokët e tij i p ërmbajtën m ilitantët për tre vjet, edhe kur muxhahedinët filluan një seri o fensivash të k ushtueshme dhe të p asuksesshme në qytete të tilla si Jalalabad, afër kufirit me Pakistanin. Vetëm më vonë, kur Rusia ndaloi pagimin e faturave, ishte kur Najibullah ra dhe vendi zbriti në a narki. Në një vend ku t merret e katër dekadave të kaluara peshojnë shumë, jehonat e historisë kanë një mënyrë për t’u dëgjuar. Afganët po d ebatojnë se cilat mund të jenë paralelet për qeverinë e Ashraf Ghanit, Presidentit, pasi ajo përballet me Talibanët e ringjallur, transmeton lexo.com.al.
Z. Amarkhel beson se rusët e larguar e lanë atë dhe shokët e tij më të pajisur për të p ërmbajtur m ilitantët sesa amerikanët po lënë homologët e tyre të sotëm. Ai thotë se “Unë nuk kam menduar kurrë për një moment se nuk mund të kishim sukses. U shtria që kishim ndërtuar atëherë ishte shumë më e fortë se ajo që amerikanët kanë lënë pas”. Në veçanti, thotë ai, flota e avionëve që ai komandoi ishte më e madhe dhe e pajisur më mirë sesa forca ajrore që amerikanët po lënë pas. Një nga a rmiqtë e tij nga ajo kohë pajtohet. Si udhëheqës i f raksionit muxhahidin Hezb-e-Islami, Gulbuddin Hikmatyar mori pjesën më të madhe të ndihmave të CIA-s dhe asaj saudite të dërguara përmes u shtrisë së Pakistanit në vitet 1980. I ulur në zyrën e tij afër parlamentit afgan, ai thotë se u shtria që Bashkimi Sovjetik la pas për ta l uftuar ishte “pa dyshim” më e fortë se ajo që NATO ka punuar për të ngritur. Ndërsa rusët u larguan, ata ndërtuan një u shtri konvencionale afgane të plotë me t anke dhe forca të b linduara të rë nda, a rtileri dhe një fo rcë ajrore. Në të kundërt, në dy dekadat e fundit, NATO dhe Amerika kanë ngritur vetëm një forcë të sigurisë së brendshme të a rmatosur lehtë, e krijuar për të shuar një k ryengritje.
Megjithatë, krahasimi i pikave të f orta të f orcave afgane atëherë dhe tani është vetëm një element në parashikimin e asaj që vjen më pas, thotë Jonathan Schroden i CNA, një think-tank u shtarak. G ueriljet e viteve 1980 morën mbështetje të gjerë të L uftës së Ftohtë e cila u shtri edhe në r aketat anti-ajrore Stinger. Talibanët mund të kenë ende bazën mbështetëse në Pakistan dhe të paktën duken më të bashkuar se m uxhahedinët e n darë, por ata janë gjithashtu një forcë më e vogël l uftarake. Schroden tha se “U shtarakisht, unë mendoj se Ghani është në një pozicion disi më të mirë se Najibullah”. Ritmi i tërheqjes amerikane duket megjithatë se ka inkurajuar udhëheqësit e Talibanëve, të cilët besojnë se ata kanë një shans për një fitore u shtarake. Përpjekjet e Amerikës për të bërë që të dy palët të ulen dhe të negociojnë një zgjidhje kanë ndalur. Bilanci u shtarak midis kundërshtarëve duket tani se do të përcaktohet në një verë l uftimesh, me Talibanët që përpiqen të bëjnë p resion në Kabul duke kapur territore dhe qytete. Diku mes gjysmës dhe 70% të territorit rural është k ontestuar ose është nën kontrollin e Talibanëve, sipas një vlerësimi të OKB të botuar në 1 qershor, transmeton lexo.com.al.
Policia dhe u shtarët që përbëjnë pjesën më të madhe të f orcave afgane janë zm brapsur në mënyrë të përsëritur në o fensivat rurale në muajt e fundit. Edhe f orcat e pajisura më mirë të NATO-s l uftuan kundër taktikave g uerile të Talibanëve duke përdorur p rita dhe m ina të bëra vetë. Por postet e p olicisë afgane nuk paguhen gjithashtu shpesh dhe u mungon ushqimi dhe m unicioni, thonë pleqtë e fiseve në rrethet jashtë Kandahar. Kur talibanët m arshojnë kundër tyre, ata kanë pak motivimin për të l uftuar. Dorëzimi i tyre ndonjëherë është i shpejtë dhe negociohet përmes vendasve. Sher Mohammad, një fermer në rrethin Panjwai, kujton se u d etyrua nga një komandant lokal Taliban gjatë një o fensivë në fund të vitit të kaluar. Ai u urdhërua të trokiste në derën e një baze lokale dhe t’u jepte trupave një u ltimatum për t’u larguar. “Unë b ërtita dhe nuk kishte përgjigje. U futa dhe e gjeta të s hkretë. U shtarët kishin ikur tashmë”. Kjo ishte para se amerikanët të largoheshin.
Dhjetëra posta të vogla dhe baza kanë ndryshuar duar si kjo në muajt e fundit. Në l uftën e p olicisë dhe u shtrisë së rregullt, qeveria mbështetet gjithnjë e më shumë në njësitë e saj të trajnuar mirë të f orcave speciale. Këta k omando kanë punuar shpesh ngushtë me forcat e NATO-s dhe, megjithëse janë shtrirë pak, ata kanë provuar të jenë vazhdimisht të aftë për të m poshtur k ryengritësit. Ata qarkullojnë nga një pikë e nxehtë në një tjetër, duke shtyrë s ulmet m ilitante dhe duke rimarrë territore. Numri i v dekjeve në të dy palët dhe mes civilëve është i lartë. Talibanët po bëjnë gjithashtu p resion kundër qyteteve të mëdha, por deri më tani nuk kanë qenë në gjendje t’i kapin ato, ose të mbajnë territor kundër k undërsulmeve të bashkërenduara nga f orcat speciale. Shumica e analistëve presin që kjo të vazhdojë, sepse Talibanët nuk kanë numrat ose pajisjet për të mbizotëruar. Gjeneralët amerikanë thonë se janë të angazhuar të mos e përsërisin g abimin e Rusisë duke shkurtuar fondet para kohe. Megjithatë, se çfarë mbështetje do të ofrojnë saktësisht pasi të jenë larguar është e paqartë. Pentagoni tha vetëm në 2 qershor se mbështetja e tij do të ishte kryesisht financiare – për të ndihmuar në pagimin e pagave të f orcave të sigurisë – me disa mirëmbajtje të avionëve të përfshirë, transmeton lexo.com.al.
Pas largimit të Bashkimit Sovjetik, jetëgjatësia e papritur e Najibullah nuk ishte vetëm falë u shtrisë së tij dhe parave të tyre. Ai provoi të ishte gjithashtu një politikan çuditërisht fleksibël dhe i zgjuar, të cilit Rusia i dha një dorë kryesisht të lirë për të bërë atë që ishte e nevojshme për të mbijetuar, thotë z. Schroden. Këtu z. Ghani mund të jetë në një pozitë më të pasigurt. Ai duhet të bashkojë f raksionet o portuniste dhe nën g rindje të shtetit afgan, ndërsa është gjatë gjithë kohës nën p resion nga amerikanët për të arritur një marrëveshje me talibanët. Detyra e tij kryesore në muajt e ardhshëm do të jetë të mbajë Afganistanin të plotë dhe të p arandalojë që ai të c opëtohet në f eude k onkurruese. Me Talibanët aktivë dhe parashikimet nga Uashingtoni në dukje të z ymtë, morali u shtarak mund të jetë thelbësor. “Tani është kryesisht psikologjike. Nëse mund ta kalojmë p resionin e kësaj vere, atëherë do të jemi mirë”, llogarit një diplomat afgan. Z. Amarkhel pajtohet: “Nëse forcat tona mund të zgjasin për dy muaj, ato mund të mbijetojnë”./TheEconomist/Lexo.com.al/e.c.
