Nga Nectar Gan dhe Ben Westcott/ Kur bëhet fjalë për i ntensifikimin e r ivalitetit midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës, qielli nuk është aspak kufiri. Ndërsa të dy vendet k onkurojnë për epërsi ekonomike, teknologjike, gjeopolitike dhe madje ideologjike në tokë, hapësira është bërë një shtrirje natyrore – dhe f ront k ritik – në k onkurrencën e tyre të f uqisë së madhe. Dhe për shkak të natyrës së përdorimit të dyfishtë të teknologjive hapësinore, ajo që është në rr ezik shtrihet përtej prestigjit thjesht shkencor dhe pozitës globale. Përveç mbrojtjes kombëtare, shumë nga jeta jonë në tokë – nga komunikimet dixhitale deri te lundrimi – varet nga satelitët në hapësirë.
Pas p rishjes së programit hapësinor të Bashkimit Sovjetik, SHBA-të kanë shijuar një periudhë udhëheqjeje të pashembullt në hapësirë. Por në vitet e fundit, vëzhguesit dhe politikanët amerikanë kanë paralajmëruar që d ominimi i Amerikës mund të s fidohet së shpejti nga aftësitë hapësinore të Kinës me rritje të shpejtë. Ky s hqetësim është thelluar me një seri arritjesh të rëndësishme dhe të profilit të lartë kinez: Në 2019, Kina u bë vendi i parë që zbarkoi në anën e largët të Hënës; vitin e kaluar, ajo vendosi me sukses në orbitë satelitin e saj të fundit Beidou, duke vendosur skenën për të s fiduar Sistemin Global të Pozicionimit (GPS) të SHBA; dhe muajin e kaluar, ajo u bë vendi i vetëm pas SHBA-së që vendosi një rover funksional në mars, transmeton lexo.com.al.
Ky përparim i veçantë nxiti administratorin e ri të NASA-s Bill Nelson të paralajmëronte kundër vetëkënaqësisë amerikane përballë ambicieve hapësinore të Kinës. Në një seancë dëgjimore të Dhomës muajin e kaluar, ai dha një imazh të marrë nga roveri kinez në Mars, e quajti Kinën “një k onkurrent shumë a gresiv” dhe loboi në Kongres për të financuar planet e NASA-s për t’i dërguar njerëzit përsëri në hënë. Pavarësisht nga përparimet e saj, teknologjia hapësinore e Kinës mbetet ende pas asaj të SHBA-ve. Por programi hapësinor i Kinës është i mbushur me mbështetje politike dhe monetare nga Partia Komuniste në pushtet, e cila e shikon suksesin e saj si një masë kryesore e qëndrimit të saj të qëllimshëm dhe legjitimitetit të brendshëm.
Javën e kaluar, k onkurrenca SHBA-Kinë në hapësirë hyri në një fazë të re kur tre astronautë kinezë mbërritën në stacionin hapësinor ende në ndërtim të vendit për një qëndrim tre-mujor. I vetmi stacion tjetër hapësinor në orbitë është Stacioni Ndërkombëtar i Hapësirës (ISS), një bashkëpunim i udhëhequr nga SHBA me Rusinë, Evropën, Japoninë dhe Kanadanë. Për 23 vitet e fundit, ISS është vizituar nga më shumë se 200 astronautë nga 19 vende – përveç Kinës. Që nga viti 2011, NASA është ndaluar në mënyrë efektive të bashkëpunojë me Kinën, pasi Kongresi miratoi Amendamentin e Ujkut për shkak të s hqetësimeve të lidhura me s piunazhin, transmeton lexo.com.al.
Ky p ërjashtim të paktën pjesor ka nxitur Pekinin për të ndërtuar stacionin e tij hapësinor, Tiangong, i cili pritet të përfundojë në fund të vitit të ardhshëm – dy vjet para se ISS është planifikuar të hiqet nga përdorimi në 2024. Nëse SHBA dhe partnerët e saj ndërkombëtarë nuk vendosin të zgjasin jetën operative të ISS, stacioni hapësinor Tiangong i Kinës mund të bëhet së shpejti posti i vetëm i ekuipazhit në orbitë – ai që astronautët e NASA-s nuk lejohen të bashkohen nga ligji amerikan. Ndërsa ISS ishte kryesisht një sipërmarrje SHBA-Rusi e lindur nga hiri i L uftës së Ftohtë, Tiangong i Kinës po ndërtohet mes bisedimeve për një L uftë të Ftohtë të re. Dhe ka të ngjarë që në vitet që vijnë, aleancat në hapësirë do të pasqyrojnë gjithnjë e më shumë linjat gjeopolitike në Tokë.
Tashmë, zyrtarët kinezë të hapësirës kanë bërë të qartë se dëshirojnë të mirëpresin astronautët e huaj në bordin e stacionit hapësinor pas përfundimit. Kina po bashkon gjithashtu duart me Rusinë për të ndërtuar një stacion të përbashkët kërkimor në polin jugor të Hënës deri në 2035 – një strukturë që do të jetë e hapur për pjesëmarrjen ndërkombëtare. Ndërkohë, SHBA është duke ndërtuar koalicionin e vet ndërkombëtar për të vendosur parimet themelore për hulumtime të sigurta dhe të përgjegjshme hënore. Marrëveshjet Artemis, të lëshuara nga NASA në maj të vitit të kaluar, janë nënshkruar nga 12 vende, duke përfshirë SHBA dhe aleatët kryesorë si Britania, Australia, Kanadaja, Japonia dhe Koreja e Jugut. As Kina dhe as Rusia nuk janë nënshkruese./CNN/Lexo.com.al/e.c.
