Thomas L. Friedman/ Le të shohim, çfarë ndodh kur TikTok takon ankesat palestineze për grabitjen e tokës nga izraelitë të djathtë në lagjet arabe në Jerusalem? Dhe pastaj ju shtoni në përzierje natën më të shenjtë të lutjes myslimane në Jerusalem? Pastaj kaloni në festën më emocionale të Izraelit në Jerusalem? Dhe një lojë të pushtetit nga Hamasi për të marrë drejtimin e çështjes Palestineze? Dhe, së fundmi, një vakum politik në të cilin Autoriteti Palestinez është i paaftë për të mbajtur zgjedhje të reja dhe Izraeli është aq i ndarë sa nuk mund të ndalojë së pasuri zgjedhje? Ajo që ndodh është shpërthimi i dhunës rreth Jerusalemit të hënën që u përhap shpejt në frontin e Gazës dhe që i ka bërë njerëzit të pyesin: A është ky rasti i madh? A është ky fillimi i kryengritjes së ardhshme palestineze?
Qeveria izraelite, kombet arabe përreth dhe Autoriteti Palestinez, të gjithë dëshirojnë që përgjigja të jetë “jo” – Izraeli sepse do të gjente pak mbështetje nga një Shtëpi e Bardhë me prirje të majtë, e lëre më nga pjesa tjetër e botës, për një goditje të madhe mbi palestinezët; qeveritë arabe sepse shumica e tyre dëshirojnë të bëjnë biznes me prodhuesit e teknologjisë izraelite, jo të zhyten në mbrojtje të hedhësve palestinezë të gurëve; dhe udhëheqja palestineze sepse do të ekspozonte sa më pak kontrollon shoqërinë palestineze. Por ndryshe nga Intifadas që filloi në 1987 dhe 2000, kur Izraeli kishte dikë për të telefonuar për t’u përpjekur për të fikur situatën, nuk ka asnjë palestinez në anën tjetër të telefonit këtë herë – ose, nëse ka, ai është një 15 vjeçar në smartphone-in e tij, duke marrë urdhra të shpejtë dhe frymëzim nga TikTok, aplikacioni për video që përdoret shpesh nga të rinj palestinezë për të sfiduar dhe inkurajuar njëri-tjetrin për t’u përballur me izraelitët, transmeton lexo.com.al.
Jack Khoury, një ekspert i dinamikës arabe të këtij konflikti, e shprehu mirë të hënën në analizën e tij në Haaretz, duke shkruar se motori i palës palestineze të protestës “është lëvizja popullore”, e cila përbëhet “kryesisht nga gjenerata me e re, e cila nuk pret udhëheqjen e saj politike – jo Autoritetin Palestinez, as udhëheqësit arabë në Izrael ose në Rripin e Gazës. Gjatë ditëve të kaluara është raportuar se Hamas po përpiqet të nxisë protestën, por udhëheqja e Hamasit nuk ka kontroll fare mbi ngjarjet… dhe kështu siç e sheh qeveria Izraelite, nuk ka asnjë adresë apo person që t’i drejtohet në mënyrë që të zhvillohet një diskutim politik mbi situatën”. Por çfarë i ndezi të gjitha? Ashkla ishte një përplasje e “kohërave të shenjta” dhe “territoreve të shenjta”, më tha filozofi fetar i Universitetit Hebraik Moshe Halbertal dhe më pas aktorë të ndryshëm hodhën shkrepëse për të ndezur një zjarr të ndezur.
Në mënyrë të veçantë, Dita e këtij viti e Jerusalemit – një festë kombëtare që përkujton vendosjen e kontrollit të Izraelit mbi Jerusalemin Lindor, Qytetin e Vjetër dhe Malin e Tempullit në luftën arabo-izraelite të vitit 1967, duke bashkuar kështu Jerusalemin Lindor dhe Perëndimor – u festua me shërbime lutjeje në Murin Perëndimin duke filluar natën e së dielës. Kjo datë e shenjtë izraelite përkoi përafërsisht me Laylat al-Kadr-in e myslimanëve, ose Natën e Fuqisë, e cila ra këtë vit të shtunën. Konsiderohet jo vetëm nata më e shenjtë e Ramazanit por e gjithë kalendarit islamik. Përkujton natën kur vargjet e para të Kuranit iu zbuluan Profetit Muhamed nga Engjëlli Gabriel dhe shënohet nga mijëra myslimanë që mblidhen në Xhaminë Aqsa, afër Murit Perëndimor në Malin e Tempullit. Këto data të shenjta të mbivendosura çuan në përplasje të pashmangshme në rrugicat e Jerusalemit Lindor dhe arritën kulmin të hënën me sulmin e policisë izraelite në Xhaminë Aqsa, ku palestinezët kishin grumbulluar gurë. Qindra palestinezë u plagosën ndërsa më shumë se 20 oficerë të policisë izraelite pësuan lëndime, transmeton lexo.com.al.
Kjo situatë u përkeqësua nga një betejë e zymtë për shumë kohë për atë që Halbertal e quajti “territor të shenjtë”. Shkurtimisht, hebrenjtë izraelitë të krahut të djathtë kishin marrë një urdhër gjykate për të dëbuar gjashtë familje palestineze që jetojnë në shtëpi në tokë që ishte në pronësi të hebrenjve në Jerusalemin Lindor para se qyteti të ndahej në luftën e 1948. Familjet palestineze po luftojnë dëbimin e tyre në gjykatë. Në të vërtetë, Gjykata e Lartë e Izraelit ishte planifikuar të vendosë të hënën nëse palestinezët mund të dëbohen, por e vonuan vendimin për shkak të dhunës. Palestinezët argumentojnë se është e padrejtë që hebrenjtë mund të rimarrin tokat ose shtëpitë që kishin në Jerusalemin Lindor para vitit 1948, por palestinezët nuk kanë asnjë mënyrë ligjore për të rimarrë tokat që zotëronin në Jerusalemin Perëndimor ose diku tjetër në Izrael përpara vitit 1948. Përplasjet mbi këto data dhe vende të shenjta ishin mjaft ndezëse në vetvete, por ato ushqeheshin gjithashtu, siç thashë, nga skenat në TikTok. Në prill, disa të rinj palestinezë ngarkuan një video të shkurtër duke sulmuar një hebre ortodoks në transportin publik, si një mënyrë për të frymëzuar s ulmë të njëjta. Si përgjigje, një grup hebre i ekstremit të djathtë me emrin Lehava drejtoi një marshim përmes Jerusalemit në Portën e Damaskut të Qytetit të Vjetër, duke brohoritur “Arabë, dilni jashtë”.
E gjithë rrëmuja e bën një nyjë Gordiane të duket e thjeshtë për tu zgjidhur. Por çfarë na tregon e gjitha kjo? Pika më e qartë dhe e rëndësishme është se një konsensus i rrezikshëm naiv është shfaqur në Izrael në vitet e fundit duke sugjeruar që Izraeli ka shtypur në thelb konfliktin palestinez dhe ata palestinezë që jetojnë në Bregun Perëndimor dhe Jerusalemin Lindor kanë dhënë në thelb dorëheqje për të jetuar nën kontrollin e përhershëm të Izraelit. Ky konsensus ishte aq i fuqishëm sa që në të katër zgjedhjet e fundit të Izraelit, çështja e paqes me palestinezët – si ta arrijmë atë dhe çfarë ndodh nëse ajo shpërfillet – nuk ishte në rendin e ditës. Marrëveshjet Abraham të krijuara nga administrata Trump, duke normalizuar marrëdhëniet midis Izraelit dhe Emirateve të Bashkuara Arabe, Bahreinit, Sudanit dhe Marokut – megjithëse të vlefshme për të ndihmuar në stabilizimin e rajonit – përforcuan gjithashtu idenë se çështja Palestineze është në thelb lajmi i djeshëm. Titujt e sotëm provojnë lajthitjen e këtij mendimi, transmeton lexo.com.al.
Me këtë rast, administrata e Biden nuk ka interes tani për t’u detyruar të reagojë ndaj këtyre titujve. Nuk beson se kushtet janë të përshtatshme për ndonjë përparim real në çështjen Izraelito-Palestineze dhe gjëja e fundit që dëshiron – kur fokusi i saj kryesor në rajon po përpiqet të ringjallë marrëveshjen bërthamore me Iranin, e cila tashmë po shkakton tensione të mëdha me Izraelin – është të shpërqendrohet duke u dashur të ndërmjetësojë një armëpushim midis izraelitëve dhe palestinezëve ose përpjekjet iraniane për të ndezur situatën në Jerusalem. Po ku shkojmë nga këtu? Kjo varet pjesërisht nga Bibi Netanyahu. Nga të gjitha rastësitë e çmendura të këtij momenti, mbase më e çmendura është se vjen në ato që mund të jenë ditët e fundit të Bibit si Kryeministër i Izraelit – pas më shumë se 12 vjetësh në detyrë. Netanyahu ka një interes të shohë rivalët e tij duke mos arritur të formojnë një koalicion të ri për ta ulur atë nga pushteti. Ai do të dëshironte që Izraeli të shkonte në zgjedhjet e pesta – duke i dhënë atij një shans për të qëndruar dhe ndoshta për të shmangur burgun nëse ai dënohet në gjyqin e tij aktual të korrupsionit. Një mënyrë se si Bibi mund ta bëjë këtë është duke ndezur situatën aq shumë sa që rivalët e tij të djathtë të braktisin përpjekjet për ta rrëzuar atë dhe të deklarojnë në vend se nuk është koha për një ndryshim në udhëheqje.
Shumë varet edhe nga ajo që Hamas do të zgjedh të bëjë. Hamasi nuk ka arritur të prodhojë as rritje të konsiderueshme ekonomike në Rripin e Gazës që qeveris as progres politik me Izraelin. Dhe fakti që Autoriteti Palestinez sapo shtyu zgjedhjet e planifikuara, të cilat ndoshta Hamasi do të kishte dominuar, do të thotë se ka ngecur. Çfarë priret të bëjë Hamasi kur bllokohet? Lëshon r aketa në Izrael. Por të hënën bëri diçka vërtet të pazakontë. Ai lëshoi raketa në Jerusalem për t’u përpjekur të merrte udhëheqjen e ryengritjes së atje. Izraeli u hakmor duke bombarduar Gazën dhe thuhet se vrau të paktën 20 palestinezë. Përfundimi: Situata mund të qetësohet brenda tre ose katër ditësh pasi Hamasi, Izraeli, Egjipti, Jordania dhe Autoriteti Palestinez ta gjejnë të gjithë në interesin e tyre të imponojnë vullnetin e tyre nëpër rrugë. Ose jo. Dhe nëse kthehet në një Intifada tjetër, me rrugën që imponon vullnetin e saj mbi udhëheqjet e tyre, ky tërmet do të trondisë Izraelin, Gazën, Bregun Perëndimor, Jordaninë, Egjiptin dhe Marrëveshjet Abraham. Nëse kjo ndodh, unë ju sugjeroj të shkarkoni TikTok për t’i ndjekur të gjitha në kohë reale./NYT/Lexo.com.al/e.c.
