Nga Fareed Zakaria/ Ka qenë njëlloj për dekada. Sa herë që shpërthen dhuna midis izraelitëve dhe palestinezëve, qeveritë në të gjithë botën kërkojnë de-përshkallëzim, arrihet një marrëveshje armëpushimi dhe ekspertët paralajmërojnë se situata nuk mund të vazhdojë kështu. Por ka vazhduar dhe do të vazhdojë. Në fund të fundit, ky nuk është një problem që mund të zgjidhet përmes pushtetit, qoftë politik apo ushtarak. Mund të zgjidhet vetëm përmes bindjes morale. Modeli i përsëritur i dhunës errëson një ndryshim sizmik që ka ndodhur gjatë dekadave të fundit. Izraeli është tani superfuqia e Lindjes së Mesme.
Një institut i studimeve strategjike në Universitetin Bar-Ilan paraqiti kohët e fundit dallimet. PBB-ja për frymë e Izraelit tejkalon atë të fqinjëve të saj: është 14 herë ajo e Egjiptit, tetë herë ajo e Iranit, gati gjashtë herë ajo e Libanit dhe gati dyfishi i asaj të Arabisë Saudite. Izraeli ka ndërtuar një ekonomi industriale dhe të epokës së informacionit që shkëlqen në arena shumë të sofistikuara, të tilla si inteligjenca artificiale, dizajni i ndihmuar nga kompjuteri, aviacioni dhe bioteknologjia. Ajo shpenzon 5 për qind të PBB-së së saj për kërkimin dhe zhvillimin, më shumë se çdo vend. Ajo ka krijuar rezerva valutore prej më shumë se 180 miliardë dollarë, duke e vendosur atë në nr. 13 në botë, pak përpara Britanisë. Për një komb me 9 milion njerëz, këto janë shifra mahnitëse, transmeton lexo.com.al.
Një krahasim ushtarak midis Izraelit dhe fqinjëve të tij është edhe më i njëanshëm. Izraeli mundi një forcë të kombinuar arabe në 1967 në gjashtë ditë. Sot, konfrontimi do të përfundonte pas disa orësh. Izraeli ka një buxhet më të madh të mbrojtjes sesa Irani dhe gëzon një avantazh sasior dhe cilësor në zona të rëndësishme siç është fuqia ajrore – edhe pse Irani ka gati 10 herë popullsi më të madhe. Dhe, sigurisht, Izraeli ka arsenalin e vetëm bërthamor në rajon, i vlerësuar në pothuajse 100 koka bërthamore. Izraeli është i fuqishëm në krahasim me fqinjët e tij, por është afër e të qenit i pacenueshëm në krahasim me palestinezët.
Hendeku ekonomik është një humnerë; hendeku ushtarak është shumë i madh për t’u përshkruar. Ju mund ta shihni këtë në numrat krahasuese të viktimave nga konflikti i fundit ose ndonjë konflikt i fundit me palestinezët: për çdo izraelit të vrarë, ka 20 deri në 30 vdekje palestineze. Për më tepër, palestinezët janë politikisht të dobët dhe të përçarë. Ata drejtohen në Gaza nga Hamasi, një grup i përbuzur edhe nga shtetet arabe të tilla si Egjipti dhe Arabia Saudite. Në Bregun Perëndimor, 85-vjeçari Mahmoud Abbas drejton një administratë të konsideruar të korruptuar dhe jofunksionale dhe ai ka shtyrë zgjedhjet për 11 vjet, transmeton lexo.com.al.
Me pak fjalë, Izraeli nuk ka ndonjë arsye praktike për të bërë një marrëveshje me palestinezët. Nuk ka frikë për sigurinë e saj. Ndërsa sulmet me raketa janë shqetësuese dhe të tmerrshme për civilët, ato nuk i shkaktojnë shumë dëme vendit. Shërbimet e egra dhe efektive të sigurisë së Izraelit, të ndihmuara nga ndërtimi i një muri përgjatë Bregut Perëndimor dhe krijimi i sistemit të mbrojtjes ajrore të Kupolës së Hekurt, kanë eliminuar praktikisht fatalitetet nga terrorizmi. Bojkotet ekonomike të çfarëdo rëndësie nuk do të ndodhin. Ekonomia e Izraelit është shumë e fortë, e larmishme dhe e përparuar. Lidhjet e saj tregtare dhe teknologjike me vendet janë rritur me hapa të mëdhenj në dy dekadat e fundit; vende të tilla si Rusia dhe India, dikur të kujdesshme ndaj Izraelit, tani vlerësojnë vendin dhe industrinë e tij të teknologjisë.
Arsyeja që vendet arabe si Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Bahreini normalizuan marrëdhëniet me Izraelin ka të bëjë shumë me mundësitë ekonomike. Ajo që ka mbetur është morali. Izraeli – një komb i fuqishëm, i pasur dhe i sigurt – po sundon mbi gati 5 milion njerëz pa u dhënë atyre të drejta politike. Kjo është një situatë pothuajse unike në një botë post-koloniale. Udhëheqësit izraelitë mund të japin arsyetime të vlefshme: Udhëheqja palestineze ka refuzuar oferta serioze në të kaluarën; ato janë të ndarë dhe lëkundur. Por, në fund të fundit, kjo nuk e ndryshon realitetin që palestinezët jetojnë në kushte nënçmuese dhe degraduese. Atyre u mohohet vetëvendosja, e cila tani është një e drejtë universale, transmeton lexo.com.al.
Gjatë dy dekadave të fundit, Izraeli ka lëvizur drejt një pozicioni gjithnjë e më të papajtueshëm mbi çështjen palestineze. Qeveria sot është shumë më ekstreme sesa qeveritë e mëparshme të krahut të djathtë – nga Begin te Sharon dhe te Olmert – të cilat bënë lëshime për paqen. Por vendi mbetet një demokraci liberale. Ajo u themelua nga njerëz që besuan thellë se vendi i tyre i ri duhet të mishërojë jo vetëm nacionalizmin, por edhe drejtësinë dhe moralin. Ka shumë në Izrael që argumentojnë me pasion se mund të gjendet një mënyrë që Izraeli të ketë siguri dhe Palestinezët të kenë dinjitet. E vetmja shpresë – dhe që tani duket e largët – është se ato forca do të marrin forcë dhe një ditë do ta drejtojnë vendin për t’u dhënë palestinezëve një shtet të tyre. Kjo më në fund do të përmbushte misionin historik të Izraelit për të qenë, me fjalët e Isaisë, “një dritë për kombet”./TheWashingtonPost/Lexo.com.al/e.c.
