Nga Janko Šćepanović/ Në vitet e fundit, marrëdhëniet Kinë-Rusi janë përshkruar shpesh se kanë arritur një “nivel të lartë të paparë”. Në mënyrë tipike, këto shpallje vijnë nga maja e hierarkisë politike në të dy vendet. Për shembull, gjatë një thirrjeje telefonike në fund të dhjetorit, Presidenti i Kinës Xi Jinping dhe homologu i tij rus, Vladimir Putin, vlerësuan partneritetin e plotë dhe bashkëpunimin strategjik midis dy vendeve, të cilat ata vlerësuan se ishin në “nivelin më të lartë në histori”. Në mënyrë të ngjashme, ministrat përkatës të jashtëm, Wang Yi dhe Sergey Lavrov, folën kohët e fundit dhe nënvizuan zhvillimin e qëndrueshëm të lidhjeve të ndërsjella midis dy vendeve, megjithë n dërprerjen e pandemisë. Këtë vit të dy vendet festojnë 20 vjetorin e Traktatit të Fqinjësisë së Mirë dhe Bashkëpunimit Miqësor, i cili u bë një nga gurët themelorë të lidhjeve të tyre të përmirësuara në periudhën pas L uftës së Ftohtë.
Pavarësisht nga kjo retorikë pozitive, disa studiues dhe komentues theksojnë m angësitë dhe p roblemet e tanishme në lidhjet sino-ruse. Për shembull, studiuesi i Universitetit të Glasgow Dr. Marcin Kaczmarski argumenton se marrëdhënia nuk është e vendosur në gur. Ndërsa ka fusha të rëndësishme të konvergjencës – një vizion i përbashkët i botës multipolare dhe rëndësisë qendrore të OKB, ndër të tjera – pozicionet e tyre të ndryshme në sistemin ndërkombëtar ndikojnë në pritjet dhe sjelljen e tyre. Si një superfuqi e mundshme, rritja ekonomike e së cilës varet nga globalizimi, Kina është shumë më e interesuar për stabilitetin sesa Rusia, e cila ndonjëherë përfiton duke s fiduar hapur Perëndimin, transmeton lexo.com.al.
Ekziston gjithashtu çështja e një p abarazie në rritje të p ushtetit dhe qëndrimit midis të dyve. F rika në rritje e Rusisë nga statusi i nferior mund të p engojë bashkëpunimin në të ardhmen. Disa në Rusi kanë në të vërtetë f rikë se v arësia e tepërt nga ekonomia kineze mund ta d etyrojë Moskën të bëjë lëshime që i ka r ezistuar deri më tani (siç është lejimi i investitorëve kinezë të marrin shumicën e aksioneve në projektet e energjisë). Mund të krijojë edhe një p ërçarje në të ardhmen nëse, për shembull, Rusia do të ndiente se ishte vendosur në mënyrë jozyrtare në një pozitë v artëse, ose nëse Kina mendonte se po tërhiqej në një k onfrontim të padëshiruar me Perëndimin.
Kjo bëri që disa të sugjerojnë se Shtetet e Bashkuara mund të jenë në të vërtetë në gjendje të s hfrytëzojnë d allimet midis Kinës dhe Rusisë, të cilat disa s keptikë i përshkruan si të mbajtura së bashku nga një “shtresë lidhëse”. Një botim i kohëve të fundit në Washington Post identifikoi p robleme në lidhjet sino-ruse, të tilla si p akënaqësia e vazhdueshme në anën kineze të koncesioneve territoriale të shekullit të 19-të, inxhinieria e kundërt e a rmëve ruse të Kinës dhe, më e rëndësishmja, ekonomia e konsiderueshme e Pekinit – dhe në pretendimin e autorit, prania u shtarake në rritje në Azinë Qendrore. Rajoni i Azisë Qendrore ka qenë historikisht brenda sferës së ndikimit të Rusisë. Pandemia solli s fida të mëtejshme, duke përfshirë ndarjen e më pak informacioni në fillim dhe përgjigjen e nxituar të Rusisë për të mbyllur kufirin me Kinën, dhe më profilizimi r acor i qytetarëve kinezë që e gjetën veten të p aaftë të ktheheshin në shtëpi, transmeton lexo.com.al.
Një studiues i njohur neorealist nga Universiteti i Çikagos, John J. Mearsheimer, rekomandoi që administrata e re e Biden të largojë rusof obinë dhe të kërkojë të afrojë veten me Moskën. Ai beson se rritja e f uqisë së Kinës do të përshpejtojë një koalicion balancues të fqinjëve të saj së bashku me Shtetet e Bashkuara. Mearsheimer parashikon që Rusia do të kërkojë përfundimisht një aleancë me SHBA për të përmbajtur fqinjin e saj të f uqishëm. Një logjikë e tillë arrin në përfundimin se ndërsa dinamika e fuqisë ndryshon, ngritja e fuqive të reja të mëdha i shtyn të tjerët të ndërmarrin veprimet e duhura për të siguruar mbijetesën e tyre. Për shembull, në Euroazi, shfaqja e f uqisë kineze duhet ta vërë Rusinë në gatishmëri, veçanërisht duke pasur parasysh që multipolaritetit rajonal duket se do të zhduket pas vendimit të Biden për të tërhequr plotësisht SHBA nga Afganistani. K undërshtimi i pranisë së SHBA ishte diçka që shtyu Kinën dhe Rusinë më afër së bashku, dhe me largimin e saj, supozohet se pushteti rajonal do anojë edhe më shumë në favor të Kinës.
Megjithatë, ekzistojnë dy çështje kryesore që kanë nevojë për shtjellim të mëtejshëm. Së pari, përfitimet e tanishme të lidhjeve të forta sino-ruse janë më të mëdha se s fidat e tyre reale, megjithëse jo të pakapërcyeshme. Së dyti, dhe lidhur me këtë, sugjerimi për një détente ruso-amerikane në këtë moment është e parakohshme. Niveli i besimit midis dy vendeve është i ulët dhe ekziston një perceptim i konsiderueshëm i k ërcënimit ndaj Perëndimit në Rusi. Është e vërtetë që Moska po vëzhgon me kujdes fqinjin e saj dhe është e vetëdijshme për rritjen e asimetrisë së f uqisë midis tyre. Sidoqoftë, në parim, Kina dhe Rusia kanë arritur një zgjidhje. Analisti i Qendrës Carnegie të Moskës Alexander Gabuev e quajti bashkëpunimin “një konsorcium” me një ndarje të punës në Azinë Qendrore, transmeton lexo.com.al.
Kuptimi popullor është se Moska ofron siguri, ndërsa Kina ka tendencë për zhvillim. Në një studim nga studiuesi rus Dr. Alexander Korolev, tregohet se si përkundër koordinimit sino-rus në nivelin global (kundër unipolaritetit të perceptuar të Shteteve të Bashkuara), të dy shtetet kanë liri të mjaftueshme për të ndjekur politikat rajonale ndonjëherë k onkurruese. Në punën time, unë kam argumentuar se Rusia ndjek një formë të h egjemonisë bashkëpunuese brenda kornizave institucionale rajonale në Azinë Qendrore – domethënë, Bashkimi Ekonomik Euroaziatik (EAEU) dhe Organizata e Traktatit të Sigurisë Kolektive (CSTO) – të cilat nuk përfshijnë Kinën. Pavarësisht se i është “caktuar” roli i ofruesit të sigurisë, Moska ka kërkuar qartë të diversifikojë portofolin e saj. Por kjo g arë nuk është përkthyer në b allafaqim. Në vitin 2015, të dy palët nënshkruan një deklaratë të përbashkët mbi bashkëpunimin midis Nismës së Rripit dhe Rrugës dhe EAEU.
Në mënyrë të ngjashme, në fushën e sigurisë, përqendrimi i Rusisë në zhvillimin gradual të CSTO shkoi paralelisht me s hqetësimet e saj mbi zgjerimin e mundshëm të rolit të Organizatës së Bashkëpunimit të Shangait (SCO), një organizatë rajonale, anëtare e së cilës është Rusia, por që vlerësohet gjerësisht si një projekt kinez. Moska u përpoq të vendoste koordinim në aktivitetet midis dy organizatave për të mbajtur nën vëzhgim zhvillimin e SCO-së dhe për ta drejtuar atë në një mënyrë që pe ngonte zhvillimin e saj për të mos zhvendosur CSTO në Azinë Qendrore. Sidoqoftë, në përgjithësi, në fushën e sigurisë, Rusia dhe Kina koordinohen më shumë sesa k onkurrojnë dhe kanë një këndvështrim të përbashkët për Azinë Qendrore. Ndërsa raportet e lajmeve nënvizojnë një prani të pretenduar u shtarake kineze në vende si Taxhikistani – një vend që është anëtar i CSTO, por edhe i SCO – kjo nuk duhet të kuptohet si parathënie për një zhvendosje të afërt të Moskës nga Pekini si garantuesi kryesor i sigurisë në Azinë Qendrore, transmeton lexo.com.al.
Mbi të gjitha, është më shumë Rusia sesa Kina që udhëheq një aleancë të vërtetë u shtarake rajonale dhe e cila ka vendosur një fo rcë të aftë u shtarake shumëkombëshe të quajtur Forcat Kolektive të Reagimit të Shpejtë. Për më tepër, Moska ka marrëveshje konkrete dhe afatgjata për stacionimin e t rupave dhe bazave me Kazakistanin, Kirgistanin, Taxhikistanin dhe Armeninë, si dhe instalime radiofonike dhe njësi në Bjellorusi dhe Azerbajxhan. Në thelb, është në interesin e Rusisë të mbajë marrëdhënie të përzemërta dhe miqësore me Kinën. Ajo i ka ndërtuar ato gjatë tre dekadave të fundit. Sipas fjalëve të Dmitri Trenin, drejtorit të Qendrës Carnegie të Moskës, “[çdo] alternativë e miqësisë me Kinën do të ishte një k atastrofë për Rusinë”.
Në të kundërt, marrëdhëniet e Moskës me Shtetet e Bashkuara janë p ërkeqësuar progresivisht që nga vitet 1990, megjithë disa përpjekje për t’i përmirësuar ato gjatë viteve të para të Putinit dhe më pas gjatë presidencës së pasardhësit të tij, Dmitri Medvedev, në 2009. M osmarrëveshjet tashmë të dokumentuara mirë përfshijnë, midis të tjerash, zgjerimin e vazhdueshëm të NATO-s drejt lindjes, tërheqjen e njëanshme të Shteteve të Bashkuara nga Traktati i R aketave Anti-Ballistike, mbështetjen për lëvizjet pro-demokracisë dhe ndryshimin e r egjimeve në shtetet në kufijtë e Rusisë dhe çështje më të gjera si siguria e Lindjes së Mesme. Midis këtyre, është e qartë se zgjerimi i NATO-s mbetet në krye të a nkesave të Rusisë dhe në themel të shumë prej f rikës së saj. Edhe anëtarët e ish administratës së Obamës, si Ambasadori në Rusi Dr. Michael McFaul, pranuan se zgjerimi i aleancës së NATO-s kontribuoi në p ërkeqësimin e marrëdhënieve me Moskën, transmeton lexo.com.al.
Kjo ishte e dukshme në deklaratat e bëra nga udhëheqësit rusë dhe në dokumentet zyrtare të shtetit. Në vitin 2008, Presidenti i atëhershëm Medvedev shpjegoi se si angazhimi gjeorgjian dhe ukrainas me NATO-n e bëri Rusinë të p akënaqur duke pasur parasysh se “asnjë shtet nuk mund të jetë i kënaqur që të ketë përfaqësues të një blloku ushtarak, të cilit nuk i përket, duke iu afruar kufijve të tij”. Ministri i Jashtëm rus Lavrov përshkroi zgjerimin e NATO-s drejt kufijve të Rusisë si “shkakun kryesor të p roblemeve sistemike që s hqetësojnë marrëdhëniet e Rusisë me Shtetet e Bashkuara dhe Evropën”. Ai a kuzoi Perëndimin se kishte “plane k eqdashëse kundër Rusisë”. Ky perceptim i k ërcënimit ishte n gulitur edhe në dokumentet zyrtare të shtetit.
Doktrina u shtarake ruse e 2014 identifikoi “ndërtimin e potencialit të fuqisë së Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO)” dhe “sjelljen e infrastrukturës u shtarake të vendeve anëtare të NATO-s pranë kufijve të Federatës Ruse” ndër rr eziqet më të mëdha u shtarake për vendin. Koncepti i politikës së jashtme të Rusisë në 2016 vuri gjithashtu në dukje një “k rizë serioze në marrëdhëniet midis Rusisë dhe shteteve perëndimore”, e cila sipas Moskës u shkaktua nga “zgjerimi gjeopolitik i ndjekur nga Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO)… së bashku me r efuzimin e tyre për të filluar zbatimin e deklaratave politike në lidhje me krijimin e një kornize të përbashkët evropiane të sigurisë dhe bashkëpunimit” dhe “politikën e përmbajtjes të miratuar nga Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj kundër Rusisë”, transmeton lexo.com.al.
Është e vetëkuptueshme që Perëndimi është përpjekur të lehtësojë f rikën e Rusisë për NATO-n. Shtetet e Bashkuara kishin deklaruar vazhdimisht se zgjerimi i NATO-s nuk ishte i drejtuar kundër Rusisë dhe ishte më tepër një produkt i zgjedhjes së lirë të vendeve që aplikuan për anëtarësim dhe kërkuan një angazhim më të thellë. Sekretari i Shtetit i atëhershëm John Kerry argumentoi në vitin 2015 se “NATO është një aleancë mbrojtëse që ka ekzistuar për 70 vjet… dhe vendet kanë zgjedhur me vullnetin e tyre të lirë që të duan të bashkohen me NATO-n për të qenë pjesë e një Evrope të plotë dhe të lirë dhe ne paqe. NATO nuk është një k ërcënim për askënd. Nuk është një organizatë o fensive”.
Për më tepër, disa studiues si Trenin kanë shpjeguar se ndërsa Bashkimi Sovjetik humbi plotësisht r ivalitetin e tij politik, ekonomik dhe ideologjik me Perëndimin, SHBA dhe partnerët e saj dolën nga rruga e tyre për të krijuar disa elementë të rëndësishëm të koordinimit me Rusinë në fillim. Perëndimi nuk e trajtoi Rusinë ashtu si Gjermania u trajtua pas L uftës së Parë Botërore. Rusia mbajti vendin e përhershëm të Bashkimit Sovjetik në Këshillin e Sigurimit të OKB, u bashkua me G-8, dhe që nga viti 2002 ishte në gjendje të koordinonte aktivitetet me NATO përmes Këshillit NATO-Rusi. Në përgjithësi, duke parë nivelin e u lët të marrëdhënieve aktuale dhe besimin e t ensionuar të ndërsjellë, është e vështirë të imagjinohet ndonjë përparim i konsiderueshëm gjatë samitit Biden-Putin këtë javë, e lëre më të mendosh për një détente ruso-amerikane për qëllimin e shprehur të k ontrollit të rritjes së Kinës, transmeton lexo.com.al.
Në vitet e fundit, Moska dhe Pekini i kanë çuar marrëdhëniet e tyre në një nivel më të lartë. Rusia po i shet Kinës disa nga a rmët e saj më të përparuara (të tilla si avionët l uftarakë Sukhoi 35). Kjo mund të nxitet pjesërisht nga konsiderata pragmatike të biznesit (Moska ofroi gjithashtu t’i shesë këto avionë një vendi anëtar të NATO-s, Turqisë). Sidoqoftë, është gjithashtu një shfaqje simbolike e afërsisë së lidhjeve sino-ruse. Për më tepër, i inkurajuar nga nivelet më të larta politike në të dy vendet, bashkëpunimi sino-rus ka hyrë në kufij të rinj, duke përfshirë projekte të përbashkëta të teknologjisë së lartë si ndërtimi i reaktorëve bë rthamorë nga firma ruse Rosatom në Tianwan dhe termocentralet b ërthamore Xudapu. Të dy vendet do të prodhojnë gjithashtu së bashku një aeroplan të ri pasagjerësh, CR929 dhe do të synojnë të ndërtojnë një stacion hapësinor hënor. Është e vështirë të imagjinohet një p ërmbysje e papritur e këtyre zhvillimeve, të cilat u deshën me vite për tu arritur.
Nga ana tjetër, ajo që Moska dhe Uashingtoni mund, dhe duhet të bëjnë, në këtë moment në marrëdhëniet e tyre, është të bien dakord për përmirësimin e komunikimit, veçanërisht vis-à-vis çështjeve në shtetet që janë në kufijtë e Rusisë. Kjo është veçanërisht e vërtetë për ata që aspirojnë të bëhen pjesë e Bashkimit Evropian dhe NATO-s, të cilëve Rusia i k undërvihet. Kjo, të paktën, mund të ndihmojë në menaxhimin e situatave të mundshme të k rizave. Për më tepër, duke pasur parasysh interesin e deklaruar të Biden për t’u ribashkuar dhe ringjallur marrëveshjen b ërthamore të Iranit, Planin e Përbashkët Gjithëpërfshirës të Veprimit (JCPOA), kjo paraqet një arenë të mundshme për ndërveprim konstruktiv midis diplomatëve rusë dhe amerikanë. Kontrolli i programit b ërthamor të Iranit dhe parandalimi i Teheranit nga krijimi i a rmëve b ërthamore është një fushë e rrallë për të cilën aktualisht bien dakord të dy fuqitë e mëdha./TheDiplomat/Lexo.com.al/e.c.
