Nga Bérénice Guyot-Réchard dhe Kyle Gardner/ Raportet mediake për një p ërplasje të d hunshme midis ushtarëve indiane dhe kinezë në Naku Pass në veri të Sikkim më 20 janar kanë ngritur f rikën e një zhvendosjeje drejt lindjes të ngrirjes nëntë-mujore të situatës midis fqinjëve të a rmatosur bërthamor. Një p ërplasje midis ushtarëve në Naku Pass majin e kaluar i parapriu ngërçit më v dekjeprurës dhe më të gjatë midis dy vendeve në dekada. Pjesa më e madhe e t ensioneve kufitare të vitit të kaluar janë përqendruar në skajin perëndimor të kufirit të përbashkët, në Ladakh, më shumë se një mijë milje në perëndim të Sikkim. Por këto raporte të fundit sugjerojnë se t ensionet mund të kthehen në pjesët lindore të kufirit të diskutueshëm të gjatë 3,488 kilometra. Përballja mund të bëhet më e paqëndrueshme nëse përhapet edhe më në lindje, në Arunachal Pradesh, ku vetëm javën e kaluar u shfaqën imazhe satelitore që tregojnë një fshat të ndërtuar nga kinezët brenda kufijve të Indisë.
Antagonizmi i Kinës dhe Indisë përgjatë Himalajeve është një histori shekullore. Të dy vendet duan një vijë kufitare fikse në Himalajet; megjithatë gjeografia fizike, peizazhi kulturor dhe historia politike e vargmalit më të madh në botë e ka bërë të pamundur çdo demarkacion të drejtpërdrejtë, transmeton lexo.com.al.
Në fillim të viteve 1840, një sërë topografësh, gjeneralësh dhe administratorësh britanikë u përpoqën të rregullonin kufirin midis Indisë, Rusisë dhe perandorisë ende në zgjerim të Kinës. Këto përpjekje u sfiduan nga kompleksiteti topografik i Himalajeve masive dhe këmbëngulja perandorake në “parimin e deltës ndarëse ujore elegante” për të udhëhequr vijën e tyre kufitare. Censusi i kufizuar vërtetoi gjeografinë komplekse dhe rezultoi që segmente kryesore të kufirit të ardhshëm të mbeteshin të papërcaktuara në kohën e pavarësisë në 1947. Atë që perandoritë e braktisën, shtetet e ardhshme kombe nuk munden ta bënin. India post-koloniale dhe Kina komuniste nuk mund t’i përmbaheshin paqartësive të hapësirave “jo-shtetërore” të pranuara nga paraardhësit e tyre perandorak. Kjo nënkupton përpjekjen e tyre për integrimin e periferisë së tyre në Himalaje dhe pohimin e sovranitetit mbi të.
Ndërsa dy vendet kanë qenë në l uftë vetëm një herë, në 1962, kufiri i papërcaktuar ka qenë një burim t ensioni që nga ajo kohë. Modeli i përsëritur i tensioneve kino-indiane përgjatë kufirit rrezikon të kthehet në vetëkënaqësi. Por ky është më shumë sesa një çrregullim afektiv sezonal që prek dy vendet më të populluara të botës. Gjërat mund të nxehen shumë më shumë dhe të bëhen më pak të kontrollueshme, nëse përballja përhapet nga pika e saj aktuale e fokusit në Ladakh në zonën tjetër të diskutueshme: Arunachal, të cilën Kina pretendon si “Tibetin e Jugut”, transmeton lexo.com.al.
Arunachal, sa madhësia e Austrisë, shtrihet në e kstremin tjetër të Himalajeve, në lindje të Butanit. Ashtu si Ladakh, gjeografia e saj – një seri malesh nëpër të cilat rrjedh lumi i fuqishëm Tsangpo-Brahmaputra – ka sfiduar përpjekjet e përsëritura për të krijuar kufij. Megjithëse përpjekjet e epokës koloniale për të zbatuar parimin e deltës ujore ndarëse në Himalajet lindore dhanë sukses më të madh se në Ladakh, nuk kishte asnjë vrojtues të vetëm të linjës së ndarjes së ujit.
Dhe këtu ka një ndryshim kryesor. Në perëndim, Kina dhe India l uftojnë për një shkretëtirë të pabanuar. Në lindje, l ufta e tyre ka të bëjë me një zonë të banuar me larmi të madhe kulturore dhe histori komplekse politike. Rajoni është shtëpia e animistëve, e krishterëve, hinduve dhe budistëve tibetianë. Tawang mirëpret manastirin më të madh Tibetian budist jashtë Tibetit të kontrolluar nga kinezët dhe është vendlindja e Dalai Lama-s së gjashtë.
Në 1962, Arunachal u l uftua shumë midis trupave kineze dhe indiane. Pekini, fitimtar, u tërhoq si përfundim, duke preferuar të vendoste kontrollin e tij mbi Aksai Chin – duke lidhur provincat e paqëndrueshme të Xinjiang dhe Tibet. Pesëdhjetë vjet më parë, Aksai Chin kishte më shumë rëndësi për Pekinin sesa Arunachal. Sot, situata po ndryshon. Duke investuar gjatë dekadave për të arritur kontrollin infrastrukturor mbi Tibetin dhe Aksai Chin, Kina ka të ngjarë t’i shohë Himalajet perëndimore si më të sigurta dhe më pak thelbësore. Ndërsa India vazhdon të pretendojë Aksai Chin, objekti i pretenduar është kryesisht hartografik: rajoni nuk ka burime të çmuara, përfitime të kufizuara strategjike për Indinë dhe as banorë të përhershëm, transmeton lexo.com.al.
Nga ana tjetër, Himalajet Lindore janë të pasura me burime, me vlera strategjike dhe të banuara nga popuj historikisht të pavarur. Lumenjtë e fuqishëm të Himalajeve Lindore formojnë linja jetësore të mundshme për këta dy gjigandë të uritur nga energjia, të varfër nga uji, duke çuar në një konkurrencë të fortë për shfrytëzimin e burimeve natyrore përmes ndërtimit të digave. Ndërkohë, mosha e avancuar e Dalai Lama do të thotë që të dy vendet shqetësohen për trashëgiminë e tij. Kontrollimi i Himalajeve Tibetiane budiste, veçanërisht Tawang, mund të përcaktojë potencialisht se ku do të gjendet Dalai Lama tjetër.
Në lindje nuk janë vetëm interesat më të larta, por nëse t ensionet ndizen, ato mund të jenë më të vështira për t’u kontrolluar. Atje, Kina dhe India nuk po përpiqen vetëm të kontrollojnë territorin; ata konkurrojnë gjithashtu për autoritet mbi bashkësitë e Himalajeve, besnikëria dhe bashkëpunimi i të cilave nuk mund të merren si të mirëqena. Nëse përhapet një konfrontim u shtarak në atë rajon, veprimet e njerëzve lokalë mund të formojnë rrjedhën e tij. Dhe asnjë prej qeverive nuk do ta ketë aq të lehtë për të ngritur territorin e banuar siç bëri India për luginën e shkretë Galwan në Ladakh lindore. Vëmendja jonë është përqendruar aktualisht në Himalajet perëndimore dhe qendrore. Ne duhet të kujtojmë të shikojmë edhe drejt lindjes./TheDiplomat/Lexo.com.al/e.c.
