(Një rrëfim që s’ka as fillim, as fund, por plot armiq të urryer dhe një popull që mallkon me pasion të pashoq)
Në një cep të Ballkanit, ku shqiponjat fluturojnë aq lart sa harrojnë ku ndodhen, dhe historia riciklohet si rrobat e vjetra te Gabi, shtrihet Republika e Rregjimeve të Urryera të së Kaluarës, ose siç e njohin ndryshe vendasit, me emrin Shqipëri. Këtu, në tokën e bekuar mes malesh që flasin dhe detit që ankohet, historia nuk shkruhet me penë, por me sharje të zjarrta dhe një dozë inati.
Në këtë vend magjik, çdo regjim vjen me një certifikatë zyrtare: “Urryer nga Dita 1”. Le të nisim nga zeroja, ose më saktë, nga momenti kur Ismail Qemali ngriti flamurin në Vlorë dhe, mes entuziazmit, hodhi parrullën epike: “Liri a vdekje! Poshtë regjimi i urryer i sulltanit!” Ai nuk e dinte se kjo frazë do të bëhej si një hit i vjetër që kthehet në modë çdo dekadë. Pak kohë më vonë, Turhan Pashë Përmeti u bë kryeministri i një qeverie që zgjati sa një serial i shkurtër në Netflix — plot një vit — përpara se Esat Pasha t’i jepte një shkelm dhe ta shpallte “regjim të urryer të së kaluarës”. Më pas erdhi Princi Vid, një turist evropian që mendoi se mund të mbretëronte, por Haxhi Qamili e fshiu nga skena duke u futur me shpejtësi në listën e regjimeve të urryera të së kaluarës.
Pastaj plasi Lufta e Parë Botërore, dhe shqiptarët, si të apasionuar pas dramës, vendosën që çdo krahinë të ketë regjimin e vet të urryer. Çdo fshat kishte një “mbret” lokal, dhe çdo mbret një armik për të sharë. Pas mbarimit të Luftës së Parë Botërore dhe Kongresit të Lushnjës, kulmi arriti kur Ahmet Zogu, me një lëvizje gjeniale, rrëzoi regjimin e urryer të së kaluarës të… Ahmet Zogut president, për të vendosur regjimin e Ahmet Zogut mbret. Për një periudhë të shkurtër, një peshkop i ardhur nga Amerika, pasi mori pushtetin, e shpalli periudhën e deriatëhershme të qeverisjes së Zogut “regjim të urryer të së kaluarës”, për të pasur të njëjtin fat pas gjashtë muajsh, kur Ahmet Zogu e futi qeverisjen e Fan Nolit në listën e regjimeve të urryera të së kaluarës.
Në këtë cirk historik, të thuash “regjim i urryer i së kaluarës” të jepte një lloj aureole shenjtore, sikur të ktheheshe nga një betejë epike me një dragua. Pastaj erdhën italianët, me makinat e tyre me shkëlqim dhe uniformat e dizajnuara nga Gucci i viteve ’30. “Ne jemi shpëtimtarët tuaj nga regjimi i urryer i Zogut!” — thanë ata, duke shpërndarë pica dhe ultimatume. Por prit, ja ku vijnë gjermanët, me tanke dhe një mision të ri: të shpëtojnë shqiptarët nga regjimi i urryer i italianëve. Gjermanët vendosën regjimin e tyre me zjarr dhe hekur, derisa pastaj… Enver Hoxha! Një burrë që e mori frazën “regjim i urryer i së kaluarës” dhe e ktheu në art. Ai jo vetëm shkatërroi çdo regjim të mëparshëm, por shpiku armiq të rinj për t’i urryer: ballistët, zogistët, jugosllavët, kinezët, amerikanët, madje edhe yjet e Hollivudit! Shqipëria nisi ekzistencën në 1944-ën, sipas teksteve shkollore, sepse gjithçka para kësaj ishte… regjim i urryer i së kaluarës! Populli brohoriste çdo ditë, edhe kur stomaku këndonte serenata urie, sepse gjithmonë kishte një armik për të mallkuar.
Kur Enveri iku në një botë tjetër (me siguri për të sharë regjime të urryera edhe atje), Ramiz Alia doli nga çadra e tij komuniste me një buzëqeshje të sikletshme. Por ja ku vjen Sali Berisha, me flamuj pluralizmi dhe një entuziazëm që bënte edhe shqiponjat xheloze. “Poshtë regjimi i urryer komunist!” — thirri ai, dhe populli filloi të ushqehej me regjimin e urryer të së kaluarës komuniste, derisa erdhi Fatos Nano, që zgjohej çdo mëngjes për të mallkuar “regjimin e urryer të Berishës”. Berisha, si një personazh i pavdekshëm në një lojë video, u kthye sërish për të thënë se regjimi i Nanos ishte regjimi më i urryer i së kaluarës. Kështu, politika shqiptare u kthye në një garë sharjesh, ku fituesi shpallej ai që hidhte më shumë baltë në një fjalim.
Pastaj erdhi Edi Rama, i armatosur me bojëra, Photoshop dhe një anglishte, dhe me dy çorape me ngjyra të ndryshme. Ai premtoi të fshinte “regjimin e urryer të Berishës” dhe të kthente Shqipërinë në një galeri arti. Por opozita e re s’vonoi: “Poshtë regjimi i urryer i Ramës!” — dhe kështu, historia u kthye në një reality show ku çdo kandidat premton të rrëzojë të kaluarën, ndërsa ndërton një të ardhme që do të urrehet nesër.
Në Republikën e Rregjimeve të Urryera të së Kaluarës, sapo merr pushtetin, hyn automatikisht në listën e “të urryerve të ardhshëm”. Është si të regjistrohesh në një klub ku çdo anëtar ka një shigjetë me emrin tënd të gatshme. Në shkolla, fëmijët mësojnë historinë si një telenovelë ku çdo episod ka një zuzar të ri. Mësuesit, me një buzëqeshje cinike, mbyllin çdo leksion me fjalët: “Dhe ky, fëmijë, qe një regjim i urryer i së kaluarës.”
Një ditë, populli u zgjua dhe… o Zot, s’kishte asnjë regjim të urryer për të sharë! Politikanët kishin ikur me avionë privatë, partitë kishin dalë në pushime, dhe televizionet po luanin vetëm telenovela turke me dashuri të pamundur. Një qetësi e frikshme ra mbi vend. Njerëzit filluan të flasin për gjëra të çuditshme: çmimin e bukës, gropat në rrugë, shkollat pa ngrohje. Paniku shpërtheu! Si mund të jetojmë pa një armik për të mallkuar?
Por qeveria, si një producent i zellshëm i dramës, dërgoi një njoftim urgjent:
“Qetësohuni, një regjim i ri i urryer është duke u përgatitur! Shpifjet rifillojnë sonte në orën 20:00, në edicionin qendror të lajmeve. Mos ndryshoni kanal!”
Dhe kështu, Republika e Rregjimeve të Urryera të së Kaluarës vazhdon të rrotullohet në një karusel mallkimesh, ku çdo udhëheqës është një hero për një ditë dhe një i urryer për një dekadë. Sepse, në fund të fundit, ç’është më shqiptare se të thuash “Të qoftë mallkuar pushteti yt!” — me një buzëqeshje, një kafe në dorë, dhe një shpresë të çuditshme se, ndoshta, regjimi i ardhshëm i urryer i së kaluarës do të jetë pak më pak i urryer.
