Nga Shannon Tiezzi/ Më 27 mars, televizioni shtetëror raportoi se Irani dhe Kina nënshkruan një marrëveshje 25-vjeçare të bashkëpunimit strategjik që adresonte çështjet ekonomike mes s anksioneve gj ymtuese të SHBA ndaj Iranit. Sipas raportit, marrëveshja, e quajtur Partneriteti Strategjik Gjithëpërfshirës, përfshin një shumëllojshmëri të aktivitetit ekonomik nga nafta dhe minierat në promovimin e aktivitetit industrial në Iran, si dhe transportin dhe bashkëpunimet bujqësore. Marrëveshja mbështet gjithashtu turizmin dhe shkëmbimet kulturore. Ajo vjen në 50 vjetorin e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike midis Kinës dhe Iranit.
Asnjë detaj shtesë i marrëveshjes nuk u zbulua pasi Ministri i Jashtëm i Iranit Mohammad Javad Zarif dhe homologu i tij kinez Wang Yi morën pjesë në një ceremoni që shënonte ngjarjen. Wang ishte në Iran si pjesë e një turneu më të gjerë gjashtë vendesh në Lindjen e Mesme, i cili përfshinte gjithashtu ndalesa në Arabinë Saudite, Turqi, Emiratet e Bashkuara Arabe, Bahrein dhe Oman. Marrëveshja shënoi herën e parë që Irani nënshkruan një marrëveshje kaq të gjatë me një fuqi të madhe botërore. Në 2001, Irani dhe Rusia nënshkruan një marrëveshje bashkëpunimi 10-vjeçare, kryesisht në fushën b ërthamore, e cila u zgjat në 20 vjet përmes dy zgjatjeve pesë-vjeçare, transmeton lexo.com.al.
Para ceremonisë të shtunën, Wang u takua me Presidentin iranian Hassan Rouhani dhe të dërguarin special iranian të ngarkuar me marrëveshjen Ali Larijani. Wang i tha Rouhanit, sipas një përmbledhjeje nga Ministria e Jashtme e Kinës, se “Pavarësisht se si ndryshon situata botërore, gatishmëria e Kinës për të zhvilluar marrëdhëniet Kinë-Iran nuk do të ndryshojë”. Ai shtoi se “…Plani gjithëpërfshirës i bashkëpunimit i nënshkruar sot do të krijojë një plan të përgjithshëm për promovimin e partneritetit gjithëpërfshirës strategjik Kinë-Iran”. Wang bëri gjithashtu komente të theksuara në lidhje me “s anksionet e paarsyeshme të njëanshme të i mponuara ndaj Iranit” dhe “pasojat e l iga të ndërhyrjes së jashtme në situatën rajonale”, referenca të qarta për politikën e Shteteve të Bashkuara ndaj Iranit.
Saeed Khatibzadeh, zëdhënës i Ministrisë së Jashtme të Iranit, e quajti marrëveshjen “të thellë, me shumë shtresa dhe të plotë” një ditë para nënshkrimit. Marrëveshja është diskutuar për herë të parë gjatë vizitës së Presidentit kinez Xi Jinping në Teheran në 2016, kur ai u takua me Udhëheqësin Suprem të Iranit Ali Khamenei. Por marrëveshja e planifikuar u vu nën këqyrje intensive verën e kaluar, kur një projekt i supozuar i marrëveshjes doli në shesh. Dokumentet pretenduan se Kina ishte e përgatitur të investonte 400 milion dollarë në Iran gjatë mandatit 25-vjeçar të marrëveshjes, në këmbim të një aksesi të paparë në portet dhe ishujt iranianë. Kjo, nga ana tjetër, ndezi fr ikën e sovranitetit të humbur midis iranianëve, ku investimet kineze janë një çështje e ndjeshme, transmeton lexo.com.al.
E rëndësishmja, shifra e raportuar prej 400 milion dollarësh nuk ishte paraqitur në të vërtetë në njoftimet zyrtare të marrëveshjes së nënshkruar të shtunën, megjithëse u shfaq në disa raporte të mediave të huaja. Në fakt, kur zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme kineze Zhao Lijian u vendos nën p resion mbi shumën totale të investimeve kineze, ai refuzoi të përgjigjej. Zhao tha se “Plani përqendrohet në shfrytëzimin e potencialeve në bashkëpunimin ekonomik dhe kulturor dhe hartimin e kurseve për bashkëpunim afatgjatë. Ai nuk përfshin asnjë kontratë dhe qëllime sasiore, specifike dhe nuk synon ndonjë palë të tretë dhe do të sigurojë një kornizë të përgjithshme për bashkëpunimin Kinë-Iran në të ardhmen”.
Me fjalë të tjera, mund të ketë më pak gjëra sesa kap syri në marrëveshje, të paktën në formën e saj aktuale. Bill Figueroa, një studiues i specializuar në marrëdhëniet Kinë-Iran, argumentoi në një cicërimë në Twitter se marrëveshja nuk ishte “një punë e madhe”. Në vend të kësaj, është “një dokument aspirues” që “nuk ofron asnjë metodë për zbatimin, qëllime të matshme ose programe specifike”. Në fushën e mbrojtjes në veçanti, fushat specifike për bashkëpunim “janë të gjitha gjërat që tashmë ekzistojnë”, vuri në dukje ai, dhe janë brenda normës së angazhimit të Kinës me fuqitë e tjera rajonale. Investimi i Kinës në Iran tregon një histori të ngjashme. Sipas China’s Global Investment Tracker, investimet e Kinës në Iran nga 2010 në 2020 arritën në 18.2 miliardë dollarë. Gjatë së njëjtës periudhë, Kina investoi 30.6 miliardë dollarë në Arabinë Saudite dhe 29.5 miliardë dollarë në Emiratet e Bashkuara Arabe. Ndërsa Pekini dhe Teherani gjejnë përfitime politike në promovimin e marrëdhënieve të tyre, rezultatet aktuale mbeten prapa angazhimit kinez me rivalët e Gjirit të Iranit, transmeton lexo.com.al.
Figueroa përfundoi se “Shkurtimisht, kjo marrëveshje përfaqëson një përpjekje për të sjellë marrëdhëniet sino-iraniane përsëri në përputhje me pjesën tjetër të Lindjes së Mesme, në vend të zgjerimit përtej normës të angazhimit të Kinës me rajonin”. D jalli, si gjithmonë, është në detaje, dhe ato me sa duket mbetën për t’u parë, në formën e kontratave specifike dhe planeve për bashkëpunim. Pavarësisht zhurmës përreth marrëveshjes, diçka po i mban ende mbrapa marrëdhëniet Kinë-Iran – qoftë kjo nga ngurrimi kinez për tu ng atërruar me ekonominë e m bytur nga s anksionet e Iranit, nga f rika iraniane e sovranitetit të humbur, gjeopolitika k omplekse e Lindjes së Mesme, ose një kombinim i të treve.
Thuhet se, Irani dhe Kina kanë bërë rreth 20 miliard dollarë në tregti në vit në vitet e fundit. Kjo është më poshtë nga gati 52 miliardë dollarë në 2014, megjithatë, për shkak të një rënieje në çmimet e naftës dhe s anksioneve amerikane të vendosura në 2018 pasi Presidenti i atëhershëm Donald Trump tërhoqi SHBA në mënyrë të njëanshme nga një marrëveshje b ërthamore midis Iranit dhe fuqive botërore, duke thënë se duhej të rinegociohej. Irani është tërhequr nga k ufizimet e vendosura nën marrëveshjen nën ato sa nksione, në mënyrë që të ushtrojë p resion mbi nënshkruesit e tjerë – Gjermania, Franca, Britania, Rusia dhe Kina – për të siguruar stimuj të rinj ekonomikë për të kompensuar s anksionet e SHBA./TheDiplomat/Lexo.com.al/e.c.
